B

c. 4), quam ipse [utpote lacte Christiano imbutus, A a Spartiano, et Sammonicus Serenus, cujus libros sicuti supra ex auctore diximus] vel Severo Sulpitio teste (Sacræ Hist. lib. 11), cessare fecerit, utpote qui scribat ab obitu Severi ad Decium usque pacem Ecclesiis fuisse, præterquam quod a Maximino in episcopos sævitum fuerit; quam adeo longam pacem appellat B. Cyprian. lib. de Lapsis. Quanquam interim edicta Severi adhuc aliquandiu viguisse ex his auctoris verbis videatur : Nisi forle in senastusconsulta el principum mandata cotionibus 78 opposita delinquimus (1 de Jejun. c. 13; I. de Fuga in persec. 5). Hunc cum contra Ecclesiam scriptum asserant, ubi supra, B. Hieronymus, Sophronius et Nicephorus, versimile fit Fabium illum Romanum fuisse presbyterum. Certe quod aliquo ministerio Ecclesiastico functus, colligere est ex verbis illis: Sed cum ipsi auctores, id est, Diaconi, Presbyteri et Episcopi, fugiunt, quomodo lacius intelligere poterit ? Quibus interim quando (contraquam sentit Auctor) fugere liceat, in Annotationibus nostris latius. Meminit in eo etiam Rutilii sanctissimi martyris: porro et sub Severo haud dubie referri debet, quod scribunt Euseb. et Nicephor, de Origenis prima persecutione maxima apud Alexandriam, antequain sese ipse castraret. Atqui ad intelleetum Auctoris facit, ubi dicit: Maledictum esse ante rootwory deum Cæsarem nuncupare (I Apolog., c. 34); id quod late recenset Herod. lib. tertio de ritu observato in relatione Severi Imper. post mortem in divos per filios Romæ facta, postquam cineres ex Britannia secum allati in urna alabastrina juxta illum, aut C ærea juxta Spartianum, in sepulcrum Antonini sunt illati. Hic præterea prætereundum non putavimus, quod cum pridie Non. Februar. perierit Severus, castigari deberent leges duæ Codicis, altera lib. vi, tit. 45, 1, 1, ut legatur v Kal. Februarii, pro, Januarii altera ejusdem 1. tit. 37, lib. 11, uti soli Antonino Aug. ascribatur, non Severo et Anton, Augg. utpote cum lata sit vi Kal. Maii. diu post illius obitum, maxime cum exstet lex Antonini solius Kalend. Maiis lata, et aliæ plures his Coss. latæ.

32. S. Zephyrini Romani Pontificis xiv, Antonini Imper. II, M. POMPONIO M. F. ASPRO II ET ASPRO COSS. sive duobus Aspris, quibus Coss. leges Antonini D variæ datæ leguntur (quorum seniorem eumdem illum censemus de quo supra ad annum CCII), solus Antoninus (testibus Herodiano et Spartiano), fratre Geta ad pectus suæ matris interfecto, postquam imperavit annum unum, dies 21, ac sepulto in septizonio (quod a septem zonis cœli ita dictum Severus, vel Euseb. teste, ædificaverat) ac in divos relato, imperium usurpavit. Insuper et alios plurimos, quantumvis patri sibique antea charissimos, neci tradi jussit, inter quos commemorandi veniunt Papianus ille, ejus ac Juliani et Tertyliani JC. præceptor, juris Asylum cognominatus

plurimos exstare ille scribit, Gordiani postea Cæsaris pædagogus. In hunc annum referimus librum TERTULLIANI DE EXHORTATIONE CASTITATIS, utpote quem Nicephorus, lib. quarto, capite 54, inter eos recenset, qui contra Ecclesiam catholicam conscripti sunt, et in quo eo dementia videtur venisse, ut apud tres etiam laicos, utpote Montanum et insanas ejus prophetides Priscam et Maximillam esse Ecclesiam existimet, quemadmodum latius idipsum alibi inculcat (lib. de Exhort. castit., c. 7; lib. De pudic., c. 21). Huic etiam anno applicamus 79disputationem illam Caii scriptoris ecclesiastici adversus Proclum, cujus meminerunt Euseb lib. sexto, capite decimo quarto, beatus Hieronymus, in Catal. scr. eccl., et latius in hæc verba Niceph. loco jam citato: « Floruit, inquit, sub Zephyrino Romæ episcopo Caius, Antonino Severi filio imperante. » Is adversus Proclum Montani propugnatorem dissertationem copiosissimam habuit et composuit, temerariæ audaciæ, quod novam introduxerit prophetiam, illum redarguens et confutans. Quam quidem nos aliquando existimavimus ansam dedisse Auctori ad Montani partes deficiendi; quod versimile fit in Proclum, hac disputatione convictum, nec resipiscentem, a Zephyrino excommunicationem latam fuisse, et omnes ejus asseclas, inter quos haud dubie Auctor, utpote Montanistarum xarà Proclum sectator, non eorum qui secundum Æschinem dicebantur, contra quos egit libro adversus Praxeam. Verum jam antea illum deficere cœpisse, imo contra Ecclesiam scripsisse, ex superioribus manifestum fit. Fortassis etiam hoc tempore contigit Origenis discipuli Clementis Alexandrini et Ammonii Romana sub Zephyrino profectio, cujus meminerunt Eusebius et Nicephorus, quorum ille lib. VI, cap. 12, causam illius eam scribit, quod in optatis illi esset antiquissimam illam Ecclesiam invisere. Quo tempore etiam alii ecclesiastici scriptores ab illis enumerantur, Beryllus Arabia Bostrenus, Hippolytus juxta quosdam Portuensis, Alexander primum Cappadociæ, deinde Hierosolymorum episcopus quibus interserit B. Hier. etiam Minucium Felicem, qui Apologeticum Auctoris per multa imitatus est.

ANNO DOMINI CCXIV.

35. S. Zephyrini Papæ Romani xv, Antonini Imper. III, IMP. CÆS. M. AUREL. DIVI SEVERI F. ANTONINO AUG. BRITAN. GERMAN. IV, ET P. CÆLIO P. F. BALBINO II. COSSs, ipse Antoninus Imp. trib. potest. XVI, de Britannis triumphavit. Quo anno a TERTULL. scriptum existimamus etiam adversus Ecclesiam librum DE MONOGAMIA. In eo inter cætera sic legitur: Cum magis nunc tempus in collecto factum sit, annis circiter clx exinde productis (I de Monog., c. 3). Quos qui a Passione Domini computandos voluerit, tota via abberrare ex superioribus plus satis manifestum est, etiamsi, juxta erroneum cal.

culum Auctoris a passo Christo usque ad devasta- A anno scriptum censemus & TERTULLIANO etiam tionem Hierosolymorum anni duntaxat computarentur 22, quos alii enumerant 25; quia usque ad annum præsentem non solum 160, sed producti essent 188. Sunt etiam qui ad Apostolis hunc computum ineant, eo quod præmittatur: post Apostolos; in qua sententia et nos fuimus, cum Annotationes nostras in eum scriberemus locum. Verum SS. Petrus et Paulus primum passi sunt anno Neronis ultimo, qui in annum incidit Christi 69, a quo adhuc non nisi computantur anni 146, et S. Joannes Evangelista vixit ad Trajanum usque,mortuus primum anno circiter 100, unde non plures sunt anni quam 114. Propius accedunt qui ab Apostoli Pauli ætate computant annos illos circiter 80 clx, quorum sentententiæ accedimus: sed quia ille primum martyrio affectus fuit cum Apostolo Petro (uti jam dictum est), censemus ab eo tempore numerandos quo Epistolam scripsit priorem ad Corinthios, ab anno nempe Domini circiter 54. Imprimis enim scriptam Epistolam utramque ad Corinthios, postquam ab ipso ad fidem essent conversi, ex eisdem fit manifestum ; quæ conversio contigisse putatur anno Domini 51, cum ibi hæsit ad annum et menses sex. Deinde si Ephesi scripta sit (sicuti quidam et rectius habent Græci codices), ex historiis peregrinationis Pauli satis patet dicto anno, qui incidit in duodecimum Claudii Imperatoris, Ephesi illum habitasse; sive ex Philippis (quod plures præ se ferunt et Latini et Græci codices), certe anno 55. Per Philippos iter fecisse, postquam Epheso discesserat, sub festum Pascha, testantur Acta Apostolorum capite vigesimo. Et vero sic intelligi debere Auctorem, vel ex illis dictis verbis colligitur quæ legerat fere I Cor. vii, 29: Cum nunc tempus in collecto factum sit. Atqui in hunc annum hoc incidere, non in 15 Severi (uti quidam etiam viri eruditi conjecturam faciunt), ex eo perspicuum est, quod ille idem sit cum anno Domini ccvii, ad quem proinde ad eo quem diximus, non nisi anni 155 conficiuntur, nec ulterius extendi possunt, quod anno primum 51 fidei catholicæ initiati fuerint Corinthii, Porro fuit hic annus nobilitatus consulatu trium imperatorii ordinis virorum ; nam præter Antoninum et Balbinum, qui quartus ab illo imperavit cum Pupieno, etiam suffectus fuit ex Kalend. Martiis M. ANTON. M. F. GORDIANUS, qui poslea Imperat. Cæs Aug. appellatus, a Balbino interfectus fuit, sicuti rursum ex Kalend. Maiis P. Helvius D. Pertinois F. P. N. Pertinax paulo post occisus ab Antonino.

adversus Ecclesiam librum DE JEJUNIIS ADVERSUS PSYCHICOS (1. de Jejun., c. 1; Ibid., c. 13; Ibid., c. 16). Ex quo imprimis fit verisimile, cum Proclo reliquisque Montanistis post dictam disputationem, etiam Tertullianum a Papa Zephyrino excommunicatum fuisse, ex verbis inquam illis: Dum quaqua ex parte anathema audiamus, qui aliter annuntiamus. Deinde varia tum fuisse celebrata per Græcias concilia, ita testatur: Aguntur præterea per Græcias illas certis in locis concilia ex universis Ecclesiis, per quæ et altiora quæque in commune tractantur, et ipsa repræsentatio totius nominis Christiani magna veneratione celebratur. Conventus autem illi stationibus prius et jejunationibus operati. Quæ maxime contra Montanistas convenisse, vel B inde mihi colligere videor, quod etiam in episcopos quosdam ea hæresis canceris in morem serpere coepisse videatur, ex his Auctoris 81 verbis : Hæc erunt exempla, et populo, et episcopis etiam spiritalibus; nam spiritales Montani asseclas Psychicis (ita Catholicos calumniose appellat) opponit (ibid., c. 15), Prro si vera sit lectio apud beatum Hieronymum Epistola quinquagesima quarta ad Marcellam de Montanistis, quod illi tres in anno Quadragesimas facerent, quasi tres passi essent Salvatores incipit ab illis nonnihil dissentire Auctor in duarum duntaxat observatione, sicuti ex his verbis, etiam juxta ms. cod. manifestum fitDuas, inquis, in anno hebdomadas Xerophagiarum, nec lotas, exceptis Sabbatis et Dominicis, offerimus Deo, abstinentes ab iis, quæ non rejicimus, sed diffe

ANNO DOMINI CCXV.

54. S. Zephirini Romani Pontificis xvi, Antonini Imper. IV, SILIO MESSALA ET Q. AQUILIO SARINO COSS. Imperator ex expeditione Gallica, cujus Spartianus meminit, Romam reversus, a vestis talaris genere inde allatæ, quam plebi distribuit, ut eo vestitu sese salutaret, Caracalla nuncupatus est. Hoc fere

C

D

rimus. Verum de hoc latius in Adnotationibus nostris.

ANNO DOMINI CCXVI.

35. Sancti Zephirini Romani Pontificis xvII, Antonini Imper. V, AMILIO LETO (quem paulo post ab Antonino interfectum scribit Spartianus) ET ANICIO CEREALI COSS. eo ipso quo Antoninus in expeditione Germanica (teste Spartiano) juxta Rhætias multos barbaros interfecit, inde potissimum GERMANICUS appellatus, putatur scripsisse TERTULLIANUS librum DE PUDICITIA (lib. de Pudicit., c. 7, et cap. 10). In quo sententiam sancti Damasi in Pontiticali de vasis vitreis ad sacrificium ordinatis a

sancto Zephirino, confirmant hæc illius verba : Cui ille si forte patrocinabitur pastor, quem in calice depingis; maxime quod sequitur: At ego ejus pastoris scripturam haurio qui frangi non potest; frangi enim facillime possunt calices vitrei; quos etiam depingi tum solitos esse, hinc fit manifestum. Hic etiam in hoc a Montanistis dissentit, quod cum, teste B. Hieron. Epist. supracitata, Montanus sensisset non posse renovari per panitentiam lapsos, atque adeo illum cum Novatiano conjungat; auctor duntaxat mochis et fornicatoribus (etsi perperam, et contraquam antea scripserat libro de Pænit.) pacem Ecclesiæ neget, oppu

gaans ex proposito illud Zephirini (quem Ponti- A S. Zephyrini Papæ Romani xix Antonini vii, utriusficem Maximum etiam jam hæreticus et Episcopum que ultimo, BRUTTO PRÆSENTE ET MESSIO EXTRICATO episcoporum appellat): Ego et mæchiæ et fornicationis delicta pænitentia functis dimitto (lib. de Pudic., c. 1). Atque hoc est, mea quidem sententia, quod de illo scribit B. August. lib. de Hæres., postmodum abs Cataphrygibus divisum sua conventicula propagasse, fortassis quod jam defunctis illis qui xarà Proclum (cujus ipse sectator) dicebantur, obtinerent palmam illi qui secundum Æschinem. Utpote contra quos tacite scripserit librum adversus Praxeam de Patre et Filio non eisdem. Dissensisse etiam illum annotavimus de duabus duntaxat Quadragesimis. Quare falluntur, qui ex eo loco colligunt eum ad catholicam Ecclesiam rediisse, maxime cum B. August. causam hæres. duplicem assignat, tum quia transiens ad Cataphrygas cœpit secundas nuptias damnare, tum quia sua conventicula propagavit.

ANNO DOMINI CCXVII.

coss. nos etiam historiæ nostræ Tertullianicæ fidem imponimus. Non quod certo velimus asserere postea non supervixisse TERTULLIANUM, quem Trithenius scribit vixisse usque ad senectam et senium, sed quod saltem a scribendo destiterit. Sentiebamus aliquando, cum in illum adnotationes scriberemus, lib. de Jejuniis, sub S. Calixto papa editum fuisse, quod Jejuniorum meminerit citra illos dies quibus ablatus est sponsus (lib. de Jejun., c. 13, n. 78; ibid., c. 4), id est extra quadragesimam, existimantes alludi ad jejunia IV Temporum ab illo instituta. Sed ubi penitus inspeximus, potest referri aut ad id quod sequitur: Et stationum semiB jejunia interponentes (nempe feriæ quartæ et sextæ ad horam usque nonam) et interdum pane et aqua viclitantes, aut ad jejunium Sabbati, quod Rome celebrabatur ex statuto, non in Africa (cujus etiam paulo post meminit), aut ad jejunia pœnitentium etiam catechumenorum, de quibus ipse in hæc verba ante hæresim: Ingressuros baptismum, orationibus crebris, jejuniis et geniculationibus et pervigiliis orare oportet (lib. de Baptis. c. 20), aut denique ad jejunia in Vigiliis festivitatum ecclesiasticarum. Atque adeo placet B. Hieronymi, Sophronii et Nicephori sententia qui non sub Macrino aut Heliogabato, sed sub Severo principe 83 et Antonino Caracalla floruisse et scripsisse testantur hunc auctorem nostrum; maxime cum sub S. Zephirimo pontifice omnes illum claruisse scribant, non sub Calixto; præter unum aliquem neotericum, qui tamen eum jam antea sub Adriano Cæsare eumdem fecerat cum Tertyliano JC. Porro postremum fuisse hunc annum Antonini Caracallæ Imp., non sequentem (uti Cassiodorus habet), patet ex Fastis Consularibus emendatioribus, in quibus sic scribitur: « Hoc anno ad 6 Idus April. IMP. CES. M. Aurelius Divi Severi filius Antoninus Augustus Britannicus Germanicus occisus est (Apolog., cap. 15). Cum enim (inquit Spartianus) vellet iterum Parthis bellum inferre atque hibernare Edessæ, atque inde Carras Luni Dei gratia (de quo, quod insuper addit, ad intellectum facit Auctoris, qui alicubi masculum Lunam ridet) venisset, die Natalis sui ipsis Megalensibus, insidiis a MaD crino præf. præt. positis, qui post eum invasit imperium, interemptus est, ab eodem tamen in deos relatus, et templo ei ædificato, et Saliis additis. » Confirmatur hæc mea sententia, quod nullæ exstent leges Antonino et Advento Coss., sed Antonini Aug. titulo duæ, Præsente et Extricato Coss., altera lib. IX Cod., data 8 Kal. Mart., altera lib. vIII, tit. 38, lib. 11, ex Kal. Martiis, paulo ante obitum. Imperavit proinde a pridie Nonas Febr. anni Domini ccxII, usque ad dictum diem, annos vii, menses II, dies iv. Atqui S. Zephyrino Papæ, quem et S. Damasus et alii omnes his consulibus vitam finiisse scribunt, non possunt plures anni tribui

36. Sancti Zephirini Papæ Romani xvIII, et Antonini VI, Q AQUILIO SABINO II (ad quem Ulpianus libros 51 Digestorum scripsit) ET SEXT. AURELIO 82 P. F. ANULLINO COSS. censemus scriptos TERTULLIANI LIBROS SEX DE EXSTASI, et ADVERSUS APOLLONIUM SEPTIMUM (Inter fragmenta), quos etiam adversus Ecclesiam scriptos testantur B. Hieronymus, Sophron. et Nicephor. Nec obstat quod Appollonium coliocet beatus Hieronymus Catal. script. eccles. ante Auctorem, quia, quod alias facere solet, nullius imperatoris ascribit tempora. Euseb. quoque C Eccles. Histor. lib. v, cap. 17, et post eum Nicephorus, eum inter eos quidem recenset qui adversus Montanum scripserunt, sed aliquandiu postea conscriptum satis indicant illa verba : « Porro Apollonius scriptor ecclesiasticus, cum ea quæ Cataphrygum hæresis nominata est adbuc in Phrygia vigere videretur, librum separatim ad patronos ejusdem confutandos conscripsit. Deinde convincit illud ejusdem : Idem iste Apollonius in eodem libro commemorat, quod quadragesimus jam annus, in quo quidem ad hoc opus scribendum se contulit, agebatur, ex quo Montanus confictam et commentitiam prophetiam inceperit. » Atqui ab initio pontificatus sancti Eleutherii, quo Montanus hæresim sparsit suam, uti supra dictum est, ad hunc usque intercedunt anni XLII. Sedit enim Eleutherius post consulatum Cethegi et Clari (utpote creatus pridie Idus Maii, cum exstet illis consulibus Epistola Decretalis sancti Soteris Papæ data x Kal. Junii) usque ad Maternum et Praduam consules, defunctus vii Kal. Junii, id est ab anno Domini CLXXII, usque ad annum CLXXXVI, per annos 14, dies 13; sanctus Victor, ut supra dictum est, annos 12, mensem 1, dies 28; his addantur anni 18 Sancti Zephyrini, fient anni 44.

quan 19 et dies 16, quod a iv Idus Augusti anni A que et scripturis suis diceretur : Si surrexerit in Domini CLXXXIX, usque ad 7 Kal. Septemb., quo defunctus est, totidem computentur. Quem cum Ecclesia inter martyres eelebret, oportet, ut absente jam Antonino, iterum per pontifices idolorum excitata fuerit Romæ, et fortassis a Macrino continuata (qui proinde etiam post annum, mensem 1, dies aliquot, a Deo cæde punitus est) Christianorum persecutio, sed quia localis duntaxat, non computata ab historicis.

Ac finieril. 38. Cæterum etiam hic adjiciendum pro historiæ veritate, frustra quosdam illum denuo ad catholicam fidem redisse opinari. Nam imprimis id ex S. Augustino colligi non posse ad annum abhinc secundum ostendimus. Deinde inter martyres minime computandum TERTULLIANUM, sed Tertullinum, supra in ipsis auspiciis adnotavimus (lib. de Panit. in calce Argumenti et suis quibusqne locis). Denique S. Pacianus ad Sympronianum contra Novatianos nihil pro eis facit: « Tertullianus, inquit, post hæresin (etiam addendum censuimus) vester est: nam multa inde sumpsistis. Ipsum Epistola sua, et ea ipsa quam catholicus edidit, audies confitentem, posse Ecclesiam peccata dimittere. » Neque enim loquitur de epistola, 84 quam post hæresim, sed quam antea adhuc catholicus ediderat, nempe lib. de Pænitentia, ex quo multa ipsum descripsisse alibi adnotavimus. Certe si ita creditum fuisset, non tantopere hæresim hujus boni viri deplorasset S. Vincentius Lirinensis, cujus interim verba antidoti loco, ne quis forte ex eo scandalizetur, addenda putavimus: C Fuit iste quoque (alludens ad Origenem, de quo similia scripserat, qui a fine imperii Severi ad Decium usque supervixit) in Ecclesia magna tentatio. Sed de hoc nolo plura dicere: hoc tantum commemorabo, quod contra Mosis præceptum, exsurgentes in Ecclesia novellas Montani furias et insana illa insanarum mulierum novitii dogmatis somnia veras prophetias asseverando, meruit ut de se quo. (10) Hæc de coævis et concivibus pius præsul.

medio tui propheta, etc., non audies verba prophetæ illius. Quare? Quia, inquit, tentat vos Dominus Deus vester, utrum diligatis eum, an non. His igitur tot ac tantis cæterisque ejusmodi ecclesiasticorum exemplorum molibus, evidenter advertere, ac secundum Deuteronomii leges luce clarius intelligere debemus, quod si quando aliquis ecclesiasticus magister aberraverit, ad tentationem nostram id fieri providentia divina patiatur, utrum diligamus Deum, an non, in toto corde et in tota anima nostra. »>

§ XVIII. De Tertullianistis. 39. Denique coronidis vice, non prætereundum, quod ex B. August. didicimus, durasse adhuc ad sua usque temB pora TERTULLIANISTAS hæreticos, et tum primum in catholicam Ecclesiam transiisse. Quibus etiam magis, quam ipsi Tertulliano, censemus imputandam absurdissimam illam hæresim qua dicebant animas hominum pessimas post mortem in dæmonas converti, maxime cum ætate primum Augustini post Donatistas et Jovinianistas collocentur Tertullianista, qui id senserint, tum ab ipso, tum a S. Isidoro, Honorio Augustodunensi, Rhabano et Gratiano in Catalogis hæreticorum : « Tertullianista (inquit ille ad Quod vultdeum, lib. de Hæres.) a Tertulliano, cujus leguntur opuscula multa eloquentissime scripta, usque ad nostrum tempus paulatim deficientes, in extremis reliquiis durare non potuerunt (sic enim castigamus) in urbe Carthaginiensi. Me enim ibi posito ante aliquot annos, quod etiam te meminisse arbitror, omni ex parte consumpti sunt. Paucissimi etiam qui remanserunt, in catholicam transierunt; suamque basilicam, quæ nunc etiam notissima est, catholicæ tradiderunt. » Quod utinam illorum exemplo, jam quoque in nostro Belgio (10) fatiscentes nostræ tempestatis hæretici, propediem faciant, Deo auxiliante, cui honor, potestas et gloria, in sæcula sæculorum. Amen.

TERTYLIANI JC. ROMANI

RESPONSA QUÆ IN LIBRIS DIGESTORUM EXSTANT.
EX LIB. I QUÆSTIONUM OCTO.

D. Lib. 1, tu. 3, De Leg. Senatusque cons. l. 27. Ideo, quia antiquiores leges ad posteriores trahi, usitatum est semper, quasi hoc legibus inesse credi oportet, ut ad eas quoque personas et ad eas res pertineant, quæ quandoque similes erunt. 85 D. Lib. 29, tit. 3, De acquir. vel amitt. hæred., lib. 82. juxta MS. cod. Bald.

Si servus ejus qui capere non potest, hæres

instituatur, et antequam jussu domini adeat hæreditatem, manumissus alienatusque sit, et nihil in fraudem legis factum sit, ipse admittitur ad hæreditatem. Sed et si partem capere tantum possit dominus ejus, eadem dicenda sunt de parte quam ille capere non potest. Nihil enim interest, de universo quæratur quod capere non possit, an de portione.

D. Lib. 41, tit. 2, de acquir. vel amit. posses. t 28. A videtur suus hæres agnosci, ac ne avo quidem suo Si aliquam rem possideam, et eamdem postea conducam, an amittam possessionem? Multum refert in his quid agatur. Primum enim refert, utrum sciam me possidere, an ignorem, et utrum quasi non meam rem conducam, an quasi meam. Et sciens meam esse, utrum quasi proprietatis respectu, an possessionis tantum. Nam et si rem meam tu possideas, et ego emam a te possessionem ejus rei, vel stipuler, utilis erit et emptio et stipulatio, et sequitur ut et precarium, et conductio, specialiter possessionis solius conducendæ, vel precario rogandæ animus interveniat.

Si filius familias miles fecisset testamentum more militiæ, deinde post mortem patris posthumus ei nasceretur, utique rumpitur ejus testamentum. Verum si perseverasset in ea voluntate, ut vellet adhuc illud testamentum valere, valiturum illud, quasi rursum aliud factum si modo militaret adhuc eo tempore quo nasceretur illi posthumus. Sed si filius familias 86 miles fecisset testamentum, deinde postea vivo eo, et adhuc avo quoque superstite, nasceretur ei posthumus. non rumpitur ejus testamentum, quia cum id quod C nasceretur, in potestate ejus non perveniret; non

hunc nepotem posthumum, cum viro filio nasceretur, suum hæredem protinus adnasci. Et ideo nec avi testamentum rumpi, quoniam licet in potestate avi protinus esse inciperet, tamen antecederet eum filius. Secundum quæ si filius familias miles testamentum fecerit, et omiserit posthumum per errorem, quem non volebat abhæredatum, deinde posthumus post mortem avi vivo adhuc filio, id est patre suo, natus fuerit; omni modo rumpet illius testamentum. Sed si quidem pagano jam illo facto natus sit, nec convalescet ruptum. Si vero militante adhuc natus fuerit, rumpetur. Deinde si voluerit ratum illud esse pater, convalescet sic, quasi denuo factum. Sed et si vivo avo nascatur posthumus, hic non rumpet continuo patris testamentum. Si supervixerit post mortem avi, vivo adhuc patre, rumpet; quod novus illi nunc primum hæres adnascitur. Ita tamen, ut nunquam posset duorum simul testamenta rumpere, et avi, et patris.

D. L. 49, tit. 17, De castr. pecul. l. 4. Miles præcipua habere debet quæ intulit secum in castra concedente patre. Actionem persecutionemque castrensium rerum semper filius etiam invito patre habet. Si paterfamilias militiæ vel post missionem arrogandum se præbuerit, videndum erit, ne huic quoque permissa intelligatur earum rerum administratio, quas ante arrogationem in castris acquisierit: quamvis constitutiones principales de his loquantur, qui ab initio. cum essent filii familias, militaverint, quod ad

mittendum est.

DISSERTATIO

DE VERA ÆTATE AC DOCTRINA SCRIPTORUM

QUÆ SUPERSUNT Q. SEPT. TERTULLIANI (1).