Obrazy na stronie
PDF
ePub

B

gnificetur institutos ludos illos Carthagine a Severo et Antonino Impp.

ANNO DOMINI CCV.

§ XIII. De quibusdam sublestæ fidei libris, de Spectaculis, de Idololatria, de Habitu muliebri et de cultu feminarum, duobus ad Uxorem, adversus Apelletianos, adversns Hermogenem, de Materia Deo coæterna, de Censu animæ ex eadem materia, adversus Valentinianos, de Anima, de Spe fidelium.

L. FABIO SEPTIMIANO II. ET M. ANNIO M. F

dere, et contra quam Ecclesiæ consuetudo ex A HEPT. KAPTAг. MпTРОпОAIO; utpote qua si-
traditione et successione apostolorum derivata
postulabat prophetare cœpisse. Quas etsi adulteri-
nas voces quidam agnoscentes, ne deinceps ita
garriret, increparent, inter quos episcopi Zoticus.
Comanæ sive Ostrenus, et Julianus Apameæ, et
martyres quoque Gaius et Alexander cum illo
sensu ejusque insanis vatibus Maximilla et Pri-
scilla, quas antea meretrices eodem spiritu dæ-
mon impleverat, ad extremum usque spiritum
communicare recusarent: pauci tamen ex Phry-
gibus illi cœperunt adhærere, et Theodotus ille,
de quo supra, ejus commentitiæ prophetiæ quasi
procurationem suscepit. Qui inde in Galatiam,
Pontum et Asiam progressi, etiam Alexandrum
quemdam sibi adjunxerunt, convivio familiariter
a Maximilla excipi solitum, Alcibiadem quemdam
et Themisionem, qui falso se confessores et mar-
tyras Christi jactitabant. Idque (vel B. Hieron.
cum illis consentiente) sub imperio M. Aurelii
Imperatoris, initio pontificatus S. Eleutherii. Nam
ad hunc ex Galliis litteras tulerat B. Irenæus, a
Lugdunensibus cum litteris S. Attali, aliorumque
martyrum tum adhuc carcere conclusorum, in
Asiam et Phrygiam missus, uti judicium Ecclesiæ
Gallicanæ de pseudoprophetia illorum eo perfer-
ret. Idem etiam, mea quidem sententia, Romanus
episcopus litteras pacis, prædecessorum suorum
auctoritate nixus, illis recusavit (tom. III, lib. ad
Praxeam, c. 1). An ad hoc cooperatus fuerit Pra-
xeas tunc adhuc catholicus, penes auctorem fides
esto. Certe non solum Romæ et in Galliis episcopi, C
sed etiam qui Asiam incolebant sæpenumero et
multis in locis in unum convenientes, prophetiam
illorum falsam explorarunt, detestabilem ostende-
runt, et Montanistas communione privarunt. Et
vero Montanus insanæque ejus prophetides in
Judæ mortem suspendio interierunt, non martyrio;
et Alexander ille Ephesi ab Emilio Frontino pro-
consule propter latrocinia in judicio condemnatus,
cum falso se martyrem prætexuisset, ne a suis
quidem, qui latro, receptus est. Denique Theo-
dotus ille, sublimis in cœlum a dæmone elatus,
Simonis Magi instar, derepente præceps delapsus,
ita misere vitam finiit. Atqui de erroribus Mon-
tani, in quos postea Auctor incidit, inter paradoxa
ejus latius. Porro hoc anno ante Kalendas Junias, D
ad quas incipiebat annus XI Severi, censeo acci-
disse quod scribit Auctor: Agonas istos, conten-
tiosa solemnia et superslitiosa certamina Græcarum
et religionum et voluptatum quanta gratia 69
istud sæculum celebret, etiam Africæ liquit, Adhuc
Carthaginem singulæ civitates gratulando inquie-
tant donatam Pythico agone post stadii senectutem
(ibid. lib. ad Gnost. c. 6.) Nam eo pertinere vide-
tur illa nummi vetus inscriptio: SEVER. PIUS AUG.
PONT. MAX. TRIB. POT. X. sive: ANTON. PIUS, una ex
parte, et ex altera; INDULGENTIA AUG. SC. IN Car-
THAGINE; item et Græca illa : Α' ΚΑΙ ΣΕΟΥΑΡΟΣ

23.
LIBONE COSS. s. Zephyrini Papæ Romani anno v,
Severi imper. XII, partim occasione dicti Pythici
agonis, aliorumque certaminum Carthagine exhi-
bitorum, partim quod jam indicti essent Ludi Se-
culares Romæ, ad quos per præcones convocari
solebant omnes, utpote qui nec spectati nec spe-
ctandi iterum forent, ut Christianos ab ea profe-
ctione deterreret, scripsit TERTULL. et Græce et
Latine insignem illum librum De spectaculis (Lib.
de Spect. n. 1 et deinceps) quo pulcherrime de-
ducit, quidquid ad 4 Spectaculorum genera per-
tinet, ab idololatria suam habere originem, atque
adeo Christianis interdicta. Certe hoc anno octa-
vorum Ludorum sæcularium a Severo celebrato-
rum non modo meminerunt Censorinus lib. de
Die natali, et Dion et Herodianus, quorum hic eos
vidisse se scribit, sed etiam, testibus Fastis Con-
sularibus LUDI SECULARES OCTAVI EX. SC. FACTI, et
invenitur hæc nummi inscriptio: M. AUR. ANTONI-
NUS PIUS AUG.SECULARIA SACRA SC. Existimant etiam
arcum Severi triumphalem, qui etiamnum exstat,
ea occasione hoc anno erectum, Politianus et Onu-
phrius, cujus inscriptionem habes supra, quorum
uterque latissime et originem et omnes ritus Sæ-
cularium Ludorum prosequitur. Et vero tam late
de omnibus ludorum spectaculis in illis exhiberi
solitis auctor tractat, ut alio Commentario lectori
curioso non sit opus, maxime si consulat et Anno-
tationes nostras. Eodem pene tempore conscriptum
constat librum De Idolatria, utpote in quo et hujus
libri ac persecutionis meminerit (Lib. 1. de Idol. c.13,
n.164; 1.1, ad Uxor. c. 7. n. 44; 1. 11 ad Uvxor. c. 1); et
Solemnia Cæsarum ad idololatriam pertinere astruit,
sicuti etiam multa alia, in quibus directe consistit
idolorum cultus. In eumdem quoque annum refe-
rimus libros, DE HABITU MELIEBRI et DE CULTU FEMI-
NARUM, quorum priori nimium ornatum, posteriori
magis capilli et cutis curam superfluam reprehen-
dit. Videntur eodem anno etiam conscripti 70 libri
ad uxorem duo.Nam cum priori a nuptiis secundis
tantum dehortetur, et posteriori saltem nuptias
cum gentilibus interdicat, apparet eos conscriptos
ante hæresin auctoris, fortassis Romæ, quo fre-
quenter discurrere solet saltem ad absentem, et
quantum apparet a valetudinario, quippe qui pri-
orem admonitionem tanquam jam moriturus lega-
tum ac fidei commissum nuncupet.

ANNO DOMINI CCVI.

24. IMP. CÆS. M. AUR. BASSIANO SEV. AUG. F. ANTONINO AUG. II. ET P. SEPT. SEV. AUG. F. GETA COSS. S.

Zephyrini Romani pontificis vII, Severi imp. XIII, cum hæreses variæ grassarentur in Africa ad scribendum adversus eos serio se contulit. Inter quos primus occurrit liber ADVERSUS APELLETIANOS, etsi hodie desideratus,id est, Apellis discipuli Marcionis sectatores, de quibus auctor: Adhuc, inquit, in sæculo supersunt, qui meminerint eorum, etiam proprii discentes et saccessores ipsorum; ne posteriores negare possint. Eodem anno conscriptos putamus libros ADVERSUS HERMOGENEM duos, DE MATERIA DEO COÆTERNA unum, DE CENSU ANIME EX EADEM MA

A Valent. c. 5. Ibid. lib. de Præs. ad hær. c. 3. Ibid. c. 52 hær. 52, n. 327. lib. de Anima cap. 55). Neque enim ibi legi posse Proclos, quod erat in excusis codicibus, præterquam quod suo loco comprobaverimus, vel eo convincitur quod Proclus, seu Proculus non Valentinianus fuerit, sed Montanista, a quo dicti xatà Proclum quidam Montani sectatores, cum antea adhuc catholicus adversus Valentinum scripserit. Et vero cum vocet illum auctor virginis senectæ et Christianæ eloquentiæ dignitatem, videmur nobis attigisse primum quod aiunt lapidem offensionis, in quem ipse impegit, dum partibus Montani favere cœpit, seductus, quantum apparet, admiratione quadam tum virginis senectæ Proculi, quem tunc senem fuisse oportuit, utpote vel eodem teste contemporalem hæresiarcharum Valentinianorum, tum eloquentiæ Christianæ, quam in scriptis ejus deprehendit parum memor miser ille, quid antea scripsisset, fortassis hujus tanti viri occasione : Solent, inquit, miriones isti etiam de quibusdam personis ab hæresi captis ædificari in ruinam : Quare illa, vel ille, fidelissimi, prudentissimi et usitatissimi in Ecclesia, in illam partem transierunt ? Quis hoc dicens, non ipse sibi respondet: neque prudentes, neque fideles, neque usitatos æstimandos, quos hæreses potuerint immutare? Quid igitur, si episcopus, si diaconus, si vidua, si virgo, si doctor, si eliam martyr lapsus a regula fuerit, ideo hæreses veritatem videbuntur obtinere? Ex personis probemus fidem, an ex fide personam? Alioqui certe non est verisimile in tam absurdam hæresin lapsum iri Auctorem, nisi ex tali quapiam occasione, fortassis etiam ex frequentatione ipsius familiari, dum subinde Romam inviseret; nam Romæ Proclum habitasse postea deducemus, maxime cum antea blasphemiam dixerit, Paracletum quem Christus promisit, in Montano primum apparuisse, et tamen in sequentibus scriptis non vereatur illi nomen Paracleti frequenter ascribere.

C

TERIA alterum. Qui quo tempore disseminare suas hæreseis cœperit, non ita constat; attamen ex C parte id significare videtur B. Hieron. Catal. Scrip. Eccles. dum contra Hæresin Hermogenis primum scripsisse tradit Theophilum Antiochenum. Qui, etsi sub imp. Vero floruerit, eidem tamen supervixisse, ex ejus lib. ni ad Autolycum comprobatur, ubi annos et mundi, et Romani consulatus, et Cæsarum usque ad obitum Veri imper. computat. Proinde sub Commodo potius imper. errores illum suos sparsisse censemus; qui tamen ætate auctoris adhuc vixerit, vel eo teste in hæc verba: Hos (inquit de Marcione, Valentino et Apelle loquens jam mortuis) ut insigniores et frequentiores adulteros veritatis nominamus. Cæterum Nigidius, nescio quis, et Hermogenes, et multi alii, adhuc ambulant subvertentes vias Domini (1. de Præscr. adv. hær. c. 30). Et vero in Africa Hermogenem floruisse testis est Philastrius lib. de Hæres. cui auctor addit tanquam magistrum aliquem Nigidium. Cum etiam superessent adhuc Valentinianorum hæreticorum examina, ducibus præter primos illos supra adductos Theotimo, Axionico Alexandro et Prodico, B. Irenæum imitatus ad verbum pene, LIBRUM conscripsit ADVERSUS VALENTINIANOS. De prioribus sic auctor: Multum circa imagines Legis Theotimus operatus est. Ila nusquam Valentinus et tamen Valentiniani, qui per Valentinum. Solus ad hodiernum Antiochiæ Axionicus memoriam Valentini integra custodia regularum ejus consolatur t. III, 1. ad Valent. c. 4, n. 32, 33 ac 34. Ibid. 1. de Charit. Christi, c. 15. n. 127; lbid. c. 16, n. 131). De tertio in hæc verba: Nam, ut penes quemdam ex Valen- D tini factione legi, primo non putant teerenam et humanam Christi substantiam informatam (lb. c. 17, tom. III, 1. adv. Gnost. c. ult.). De quo vero loquatur subjecit Insuper argumentandi libidine ac 71 forma ingenii hæretici locum sibi fecit Alexander ille. Et rursum: Sed remisso Alexandro cum suis syllogismis (Ibid. 1. adv. Prax. c. 3. Ibid. 1. de Præs. adv. hær. c. 21). Denique de postremo duo concurrunt loci, unus : Quod si jam tunc Prodicus aut Valentinus assisteret; alter: Cum alius Deus infertur adversus creatorem, tunc male cum plures, secundum Valentinos et Prodicos (Ib. 1. adv.

ANNO DOMINI CCVII.

25. NUMMIO SENECIO ALBINO ET FULVIO EMILIANO coss. S. Zephirini Papæ Romani VIII Severi Imp. XIV, plerique passas scribunt Perpetuam et Felicitatem,idque juxta Ven. Bedam die natali Severi, quem assignant Martyrologia Usuardi et Romanum Nonis Martiis, illis præterea annumerantia Revocatum, Saturninum et Secundiolum, simul passos in Mauritania civitate Thuburbitanorum. Cum autem Perpetuæ fortissimæ martyris eo libro meminerit Auctor, oportet non ante scriptum fuisse librum DE ANIMA, quem scripsit ADVERSUS PHILOSOPHOS ET HÆRETICOS. In quo etiam alludit ad librum DE PARADISO. Quem conjicimus 72 conscriptum fuisse occasione eorum, quæ vidisse scribit S. Perpetuam in paradiso. Et vero uti in hac Christianorum per Africam quoque persecutione ani

mos fidelibus adderet censemus eodem penc tem- A dicta nostra conjectura. Conciliari quidem possunt

pore scriptum librum DE SPE FIDELIUM. Quanquam interim verissimum comperiamus illud proverbii, quod error unus alium trahat, utpote cum paradoxon sit utriusque libri illius argumentum, et haud paucas præterea reperire sit opiniones non satis sanas in dicto libro de anima, de quibus inter Paradoxa Auctoris cum Antidoto latius. Hoc unum hic addimus, scriptum illum librum, De Omni STATU ANIMÆ, vel ipso teste, qui adeo etiam Commentarium animæ nuncupat, utpote in quo tractetur quidquid olim a philosophis et ab hæreticis de anima tractatum fuit, ut neque philosophis neque theologis alio hodie commentario sit opus.

Praxeam.

[ocr errors]

ANNO DOMINI CCVIII.

§ XIV. De libris Montanismum jam redolentibus, de carne Christi adversus IV hæreses, de Resurrectione carnis, adversus Marcionem V, de Corona Militis, Scorpiacum adversus Gnosticos, adversus 26. S. Zephirini Romani Pontificis Iv, Severi Imp. xv, M. FLAVIO M. F. M. N. AFRO et Q. ALLIO FABIO CATULLINO MAXIMO COSS. scriptum fuisse & TERTULLIANO librum primum adversus Marcionem ex hisce verbis constat : At nunc quale est ut Dominus a xi Tiberii Cæsaris revelatus sit, substantia vero ad xv jam Severi Imperatoris annum nulla comperta sit? (L. de Resur. car. c. 2, cap. 45, l. c. adv. Mar. 1. 15. To. 3. lib. de car. Christi, c. 7.) Atque adeo hoc tempore simul editos fuisse oportet libros DE CARNE CHRISTI ADVERSUS IV HÆRESES, DE RESURRECTIONE CARNIS, ET ADVERSUS MARCIONEM quinque (Lib. de Res. car. c. 2. Lib. 5 ad. Marc. c. 10, n. 150. t. de Cor. milit. c. ult.), utpote eodem scriptos tempore. Nam sicut etiam alibi diximus, libro de Carne Christi citatur liber quartus adversus Marcionem, libro de Resurrectione carnis II et III adv. Marc. et 1. adv. Marc. allegatur liber de Resurrect. carnis, quo fit ut existimem primum scriplos adversus Marcionem quatuor; intermedios deinde duos illos: et postremo adversus Marcionem quintum. Porro si hoc anno, uti Onuphrius tradit, celebrata sint Decennalia Antonino Imper. Severi filii, fortassis præoccupata anno integro ob discessum in bellum Britannicum, quem Cassiodorus his Coss. accidisse scribit: hoc etiam anno scriptus est LIBER DE CORONA MILITIS, sin anno sequenti (quod mihi magis fit verisimile ex illa nummi inscriptione : ANTONIUS PIUS AUG., Cos. III. VOTA SOLUTA DEO) utrumque contigerit, illuc referre poterit Lector, dummodo nobiscum sentiat, ante expeditionem Britannicam. Ad quam pertinet etiam inscriptio supra posita, cum effigie equitis manu jaculum tenentis: PROFECTIO AUGG. nam utrumque filium secum duxit Severus, a quo cum P. Septimius Geta anno primum sequenti Imper. Cæs. Aug. sit appeilatus ct Tribunitiam potestatem acceperit, sicuti Fasti habent 73 Consulares, confirmatur

C

inscriptiones et fasti consulares cum Onuphrio et altera quadam inscriptione ubi appellatur Antoninus Aug. Trib. Pot. x, Cos. I desig. ut dicatur cœptus ejus annus x his Coss. ad Kal. Maias, et finitus anno sequenti Kal. Maiis sed nos ad annum sequentem referre maluimus, ne hic prolixiores simus.

ANNO DOMINI CCIX.

27. S. Zephirini Papæ Romani x, Severi Imper. XVI, imp. Cæs. M. AUREL. SEVERI AUG. F. ANTONINO AUG. III, ET P. SEPTIMIO SEVER. AUG. F. GETA COS. post celebrata Decennalia Antonini Romæ a TERTULLIANO Scriptum censemus librum DE CORONA B MILITIS. Romæ enim scriptum apparet ex verbis illis Erubescile, Romani, commilitones ejus, et ad Decennalia videtur referendum illud libri frontipiscium Proxime facta est LIBERALITAS Præstantissimorum IMPERATORUM ; cui subjicienda putavimus quæ sequuntur, eo quod occasionem scripti hujus libri indicent, utpote in quo, contraquam alii mussitabant, Christianis coronæ usum interdictum deducit. Expungebantur, inquit, in castris milites laureati. Adhibetur quidam illic magis Dei miles; solus libero capite, coronamento in manu otioso. Singuli designare, eludere eminus, infrendere cominus. Murmur tribuno defertur, et persona jam ex ordine accesserat. Statim tribunus : Cur [inquit] tam diversus habitu? Negavit ille cum cœteris sibi licere.Causas expostulatus, Christianus sum, respondit. Suffragia exinde, et res amplicata, et reus ad præfectos. Ibidem penulas posuit, speculatoriam de pedibus absolvit, gladium reddidit (nam militaria omnia insignia in exauctoratione militum exui solere, vel ex Herodiano lib. 11, manifestum est, initio Imperii Severi). Et nunc russatus sanguinis sui spe, donativum Christi in carcere cxspectat. Exinde sententiæ super illo, nescio an Christianorum (non enim aliæ ethnicorum), ut de abrupto et præcipiti et mori cupido, qui de habitu interrogatus nomini negotium fecerit. Nec vero omittendum illud: Plane superest, ut etiam martyria recusare meditentur, Mussitant denique tam bonam et longam sibi pacem periclitari. Nec dubito quosdam scripturas emigrare, sarcinas expedire, fugæ accingi de civitate in civitatem. Novi et pastores eorum in pace leones, in prætio cervos. Sed de quæstionibus confessionum alibi docebimus. Denotat enim ibi aut librum de Fuga in persecutione, aut quod magis placet, SCORPIACON ADVERSUS GNOSTICOS. (lib. ad Gnost. et c. 1). nempe Prodicum Scorpianum et alios Valentinianos martyriorum refragatores, qui jam in Africam irrumpere cœperant (de quibus videat Lector Annot. nostras) [Ibid. c. 1]. Fortassis etiam Romæ scriptum. In eo enim et de quæstionibus confessionum, id est, quod confiteri Christum necesse sit, latissime deducit, et persecutionem omnium gravissimam, quæ dicta occasione post longam pacem

D

(utpote cum Romæ et in Africa ad id temporis A est, auctori fidem adhibendam putamus; tum quod

pauci leguntur sub Severo passi martyres) recruduisse videtur, his verbis describat: 74 In præsentiarum est medius ardor, ipsa canicula persecutionis ab isto scilicet cynocephalo (ubi aut Severum imperatorem, aut potius urbis Romæ præfectum in absentia illius jam in Britannian profecti, intelligit); alios ignis, alios gladius alios besti Christianos probaverunt, alii, fustibus insuper et ungulis degustato martyrio, in carcere esuriunt. Porro Severum propterea absentem in Britannia diximus, quod expeditionis Britannicæ hoc anno, uli antea probavimus, factæ meminerint Euseb. in Chronic.; Oros. lib. vii, cap. 2; Paulus Diaconus lib. vii, cap. 1, ante eos Spartianus, Herodianus, et Dio in Severo. Nondum enim Britanniam Romanis paruisse ad id usque temporis, etiam ipse verbis his supra citatis indicat: Et Britannorum inaccessa Romanis loca, Christo vero subdita (I.adv. Jud. c. 7), utpote Lucio Britanniarum rege paulo ante ope S. Eleutheri Papæ ad fidem converso, item etiam illis: Britanniæ intra Oceani fines conclusæ

sunt.

ANNO DOMINI CCX.

B

S. Pacianus hæc vera scribat de hæreticis calaphrygibus; « Et primum hi pluribus nituntur auctoribus; nam puta Græcus Blastus ipsorum est; Theodotus quoque et Praxeas vestros aliquando docuerunt:» tum, quod ipse auctor, 75 præterquam quod illic subjungat tanquam discipulos Blasium, et Theodotum, et Praxeam, cum Victorino, illis qui secundum Æschinem pronuntiabantur eamdem hæresin attribuit, et hoc libro impugnat.

C

ANNO DOMINI CCXI.

29.

§ XV. Ejus defectionis tempus et causa. S. Zephirini Papæ Romani x11,Severi XVIII. M.ACILIO

M. F. M. N. FAUSTINO ET C. CESONIO C. F. TRIARIO

RUFINIO COSS. completum fuit, quod scribunt post auctores supracitatos Cassiodorus in Chronico, et Ven. Beda histor. Eccles. lib. 1, cap. 5, de Severo, quod vallum crebris turribus communitum in Britannia, per centum et amplius millia passuum de mari ad mare perduxerit, ut partem provinciæ graviss. præliis receptam a cæteris faceret securiorem, pro quo facit etiam lex Severi et Antonini Augg. Eboraci lata hoc consulatu Non. Maii, quæ exstat Cod. lib. III, Tit. 32, lib. 1. Certe tunc primum leguntur inscriptiones quibus appellatur Severus BRITANNICUS MAX. TRIB POT. XVIII, ac Antoninus BRITANN. TRIB. POT. XIII, IMP. II, COSS. III, denique et illa : P. SEPT. GETA PIUS AUG. BRIT. TRIB. POT. III, cos. II, uno ex latere, et ex adversa parte; VICTORIE BRITAN. Utpcte cum tertius fuerit duntaxat iste annus, ex quo Geta tribunitiam potestatem cum cæteris imperii insignibus acceperat. Porro hoc fere anno contigisse censemus, quod de TERTULLIANO Scribunt B. Hieron., Sophronius Catal. Scriptor. Eccl. ac Niceph. lib. IV, cap. 12 ac 34, cum usque ad mediam ætatem in Eccl. catholica presbyter permansit, ad Montani dogma delapsum. Verumtamen magna est difficultas, quomodo scribat B. Hieron. id factum invidia et contumeliis clericorum Rom. Eccl., ac Sophronius: P0óve xai προπηλακισμοῖς τῶν κληρικῶν τῆς ἐν Ῥώμῃ Εκxλnolas, et interpres Nicephori : « propter cleri Romani invidiam ; » præsertim cum de eo nusquam conqueratur auctor etiam in lib. adver. Ecclesiam scriptis, maxime cum causam illam reticens Vincentius Lirinensis, etsi B. Hieron. posterior, non aliud dicat, quam TERTULLIANUM catholici dogmatis et vetustæ fidei parum tenacem, ac disertiorem multo quam feliciorem, mutata sententia in errorem delapsum,magnam fuisse in Ecclesia tentationem. Quem imitatur Abbas Trithemius.

28. S. Zephyrini Romani Pontificis x1, Severi imper, XVII. M. AURELIO CLAUDIO M. F. POMPEIANO, et LOLLIANO AVITO COSS. Romæ adhuc exsistens TERTULLIANUS Scripsisse mihi videtur librum DE VELANDIS VIRGINIBUS, quem Græce quoque scriptum esse his fatetur verbis: Proprium jam negotium passus meæ opinionis, Latine quoque ostendam virgines nostras velari oportere (Lib. de Vel. virg. cap. 1). De quo argumento anno sequenti latius. Scripsisse etiam verisimile est paulo post, jam Carthaginem reversum, librum ADVERSUS PRAXEAM, de quo auctor: Iste, inquit, primus ex Asia hoc genus perversitatis intulit Romæ; homo et alias inquietus, insuper et de jactatione martyrii inflatus ob solum et simplex et breve carceris tædium. Fructicaverant avena Praxeanæ hic quoque (nempe in Africa) superseminatæ, traductæ dehinc per quem Deus voluit (quantum apparet, Zephyrinum Papam, utpote de quo tale quid tradat B. Opt. Milevit., 1. 1, contra Parmenian.), etiam evulsæ videbantur. Denique caverat pristinum doctor de emendatione sua, et manet chirographum apud Psychicos, apud quos D tunc res gesta est, exinde silentium. Avenæ vero illæ ubique tunc semen excusserant. Ita aliquandiu per hypocrisin subdola vivacitate latitavit, et nunc denuo erupit (adv. Prax., c. 1). Ex quibus verbis satis patet, et revocasse suam hæresin aliquando Praxeam disputatione alicujus emendatum, sed iterum relapsum denuo erupisse, et dum hic liber scriberetur,adhuc supervixisse. Quanquam interim, si verum sit quod addit de Montani prophetia ejus ope expulsa, quandoquidem illum floruisse constet. sub S. Eleuthero Papa, oporteat jam senem fuisse Praxeam. Nos certe vixdum in eo quod dictum

30. Est quidam qui invidiæ causam fuisse putet auctori eloquentiam. Rhenani conjecturam, quantumvis suspectam, sequuntur etiam catholici quidam, qui suspicantur illum cum initio favere cœpisset hæresi Montani,statim Ecclesiæ communione privatum prius quam se totum dederet,qua re commotu ille prorsus in Montani partes transierit. Ve

rum non video quomodo excemmunicationem ec- A tur interpretari invidiam illam, quasi fuisset ipsius clesiasticam, quam auctor divinam censuram et futuri judicii præjudicium appellat (Apolog., c. 39), B. vero Hieron. Epist. ad Heliod. « ante diem judicii judicium quo ejectus de Ecclesia rabido dæmonis ore discerpitur, » non solum invidiæ 76 (quam pro zelo etiam in sanctis agnoscit idem B. Hieronymus Epist. ad Damas. de prodigo et frugi filiis), sed et contumeliarum nomenclatura ipse traduceret. Nos itaque, si quid in re incerta divinare liceat, conjicimus Tertullianum, post obitum Agrippini, in obtinendo episcopatu carthaginiensi repulsam passum fortassis invidia Clericorum quorumdam Ecclesiæ Romanæ, a quibus proinde etiam contumeliis affectus, ad partes Montani desciverit. Certe fomitem illis invidiæ administrare potuerunt loci aliquot in libris præcedentibus: quibus tacite quorumdam clericorum, fortassis Romanorum, vitia reprehendit, non aliter atque postmodum BB. Hieronymo et Paulino accidit eadem de causa (1. de Spect., c. 25); in primis de frequentatione spectaculorum: Sed tragado, inquit, vociferante, exclamationes ille (nempe aliquis de Clero) alicujus prophetæ retractabit. Inter effeminationis modos, Psalmum secum comminiscetur ; et cum athletæ agent, ille dicturus est repercutiendum non esse; poterit et de misericordia moveri defixus in morsus ursorum et spongias retiariorum. Avertat Deus a suis tantam voluptatis exitiosæ cupiditatem. Quale est enim, de Ecclesia Dei in ecclesiam diaboli tendere? de cœlo (quod aiunt) in cænum ? illas manus quas ad Dominum extuleris, postmodum laudando C histrionem defatigare ? ex ore quo Amen in sanctum protuleris, gladiatori testimonium reddere ? bıç alwvas aliis omnino dicere, nisi Deo Christo? Lib. de Idol. cap. 7. L. de Cor. milit., 1. Item illud in artifices idolorum: Tota, inquit, die ad hanc partem zelus fidei perorabit ingemens Christianum ab idolis in ecclesiam venire, his manibus adorare quæ foris adversus Deum adorantur, manus admovere corpori Domini, quæ dæmoniis corpora conferunt. Nec hoc sufficit. Parum sit, si ab aliis manibus accipiant quod contaminant, sed ipsæ tradant aliis quod contaminaverunt. Alleguntur in ordinem ecclesiasticum artifices idolorum. Proh scelus! Semel Judæi manus Christo intulerunt, isti quotidie corpus ejus lacessunt. O manus præscindendæ ! Rursum D scriptum censemus TERTULLIANI librum DE FUGA

auctoris in clerum Romanum. Sic enim, inquit per invidiam charitatem corrumpentes, scientiam ad nihilum deduxerunt. Nam et Tertullianus et Novatianus non parvæ scientiæ fuerunt; sed quia per zelum charitatis fœdera perdiderunt, in schisma versi, ad perditionem sui hæreses creaverunt. Ex quibus verbis fit etiam verisimilior mea conjectura ex eo, 77 quod ob repulsam episcopatus Rom. in schisma et hæresim inciderit Novatianus. Porro si excommunicatus fuerat justissimis profecto de causis, etiam fortassis in absentem eam tulit sententiam B. Zephyrinus Pontifex. Primum enim in lib. omnibus scriptis citra 14 imperii Severi annum, Paracleti novæ prophetiæ frequenter, Spiritus sancti etiam Montani verbis jam citatis B meminit, sicuti etiam mulieris prophetidis subinde, modo Priscillam, modo Maximillam significans; et similiter de Exstasi habet non pauca, locis citatis inter Paradoxa Auctoris (I ad Prax., c. 1). Deinde Psychicos quoque, id est animales appellare cœpit catholicos,tum advers. Marc. tum advers. Praxeam, sicuti etiam ibi latius. Postremo omnia illa simul conjungens lib. adv. Praxeam, Romanum episcopum, quantum apparet. Eleutherium calumniatur, tanquam qui agnoscens jam prophetias Montani, Priscæ et Maximillæ, ex ea agnitione pacem Ecclesiis Asiæ et Phrygiæ inferre paratus fuerit, nisi Praxeas falsa (perperam inquit) de ipsis prophetis et Ecclesiis eorum asseverando, coegisset litteras pacis revocare jam emissas, et a proposito recipiendorum charismatum concessare. Et insuper diaboli negotium procurasse dicit, qui prophetiam expulit, et paracletum fugavit. Certe ipse auctor excommunicationem in hæreticos approbat non uno in loco (Scorp. adv. Gnost. c. 1).

illud de pastoribus in persecutione fugientibus: Plane superest ut etiam martyria recusare meditetur, qui prophetias ejudem Spiritus sancti respuit: novi et pustores etiam eorum in pace leones, in prælio cervos. Denique de velandis Virginibus: Illam consuetudinem quæ virgines negat, dum ostendit, nemo probasset, nisi aliqui tales quales virgines ipsæ. Tales enim oculi volent virginem visam, quales habet virgo quæ videri volet. Invicem se eadem oculorum genera desiderant. Ejusdem libidinis est videri et videre (Ibid., 1. de Veland. virg. cap. 2). Auctor commentarii S. Ambrosio ascripti in Epist. Pauli vide

ANNO DOMINI CCXII.

§ XVI. De ultimis Tertulliani montanistæ libris, de Fuga in persecutione, de Exhortatione castitatis, de Monogamia, de Jejuniis adversus Psychicos, de Pudicitia, de Exstasi, adversus Apollonium Septi-31. S. Zephyrini Papæ Romani XIII, M. Aurelii Antonini Bassiani Pii Felicis Augusti Britannici Germanici imperii 1, Q. ELPIDIO L. F. RUFO LOLLIANO GENTIANO, ET POMPONIO BASSO Coss. con

mum.

IN PERSECUTIONE, idque ante decessum Imper. L. Sept. Severi Pertin. Augusti, qui eo anno pridie Nonas Febr. Eboraci moerore magis quam morbo mortuus est (in hoc adeo punitus a Deo juxta Orosium lib. vii, cap. 2), nondum elapso anno imperii sui 18, ut pote cum ab Idibus Maiis anni Domini 194,addictum usque hujus anni diem computantur duntaxat anni 17, menses 8, dies 21 ; quo fit ut hunc anni 1 Anton. faciamus, aut saltem ante reditum Antonini ex Britanniis cum fratre suo P. Sept. Geta Felici Augusto Britannico imperii consorte, adhuc durante persecutione (1. ad. Scap.

« PoprzedniaDalej »