371 taneæ mortis incursio sive aeris terror vel sævitia 393 394 396 389 Quem enim diligit Deus 569 corripit, et quasi pater A lum inconsolatum abire permisit. Quoties vero subi370 in filio complacet sibi (Prov. 11, 12). Tactus enim morbo paralysi, ægritudine maxima premebatur. Sed hoc incommodo nunquam superatus aut animo disssolutus, in eodem vultu et eadem hilaritate cum patientia summa permanserat. Ex hac quippe Dei castigatione in se rediens, hanc salubrem cogitationem recepit, videlicet mundanas res apud Deum esse exsecrabiles et non solum ad detrimentum sed etiam ad perpetuam 579 animæ ruinam pertinere. Unde ergo per omnem sancti Petri familiam diligenter 373 inquirere præcepit, si aliqui illorum aliquid ex sua parte injuste ablatum sive incommodum factum fuisset; et si quis ullam injustitiam factam sibi fuisse retulit, huic dupliciter ablata reddere jussit. Verba ejus discretione 7 ita fuerant temperata, ut firmitas cordis ejus ab audientibus facile intelligeretur. Quicquid enim loquebatur, Scripturarum sanctarum 375 exemplis dulcissimis condiebat. Ejus autem ori justitia sive legum judicia aut sacræ lectionis 376 assiduitas nunquam deerat. Prudentiam in eo laudare non est necesse, cum non solum ex palatio, sed etiam ex diversis regionibus maximus hominum numerus ad intelligendum ejus consilium' cucurrissent 577. Frequentationi 378 jejuniorum, eleemosinarum, vigiliarum et orationum ita erat intentus, ut pauci nostræ ætatis viri huic possent adæquari. Nam nisi infirmitate compellente vel maxima necessitate cogente, pane, holeribus et pomis tantummodo vitam aluit. Assidue vero cunctis putantibus, quod C vinum 379 bibisset, aqua se refecit. Sæpissime autem post tertiam vel 880 quartam vigiliam noctis cum quodam sibi familiarissimo, cui, ne aliquis hoc ab eo cognosceret, summopere interdixit, omnes civitatis plateas tacitus circuivit omnesque angulos et foveas perlustravit, et ubicumque pauperes sive infirmos invenit, elemosynarum solatia larga manu illis impendit. Cotidie quippe ante lucem intra oratorium se clausit, ibique 381 usque ad horam diei primum permansit, et quid intus ageret, non nobis sed soli Deo cognitum est. Cotidianis missarum officiis 382 animo infatigabili tam pro defunctis quam pro vivis sacrificia offerre non distulit. Pauperes eum quasi patrem habebant et ex locis longinquis 384 frequenter ad eum veniebant, quorum nul 375 383 21. Post hæc 392 vero imperator Heinricus moritur (1024, Jul. 13), ejusque corpus ad Babumberg effertur 95 ibique cum maximo honore sepelitur. Quo mortuo, Conradus juvenis, quem supra diximus (22) ab episcopo in Dei timore nutritum et doctum, Dei gratia favente summa rerum potitus est. Post hinc biennium, quam rex in regni solium est sublimatus (an. 1025, Jul.) imbecillitas virium servo Dei ultra 397 solitum accressere cœpit. Cumque languore nimio ægrotaret, intra civitatem se recepit, diem et horam futuræ redemptionis exspectans 398. Et cum aliquanto tempore ægritudine magna detineretur, legati regis ad eum veniebant, qui in proxima hebdomada regem esse 399 venturum nunciabant. De hac legatione servus Dei conturbatus, pro infirmitate sua multum doluit, quia neque 400 regem digne suscipere nec servitium se dignum pro infirmitate potuisset 401 præbere. Inter hæc verba ad consuetam conversus consolationem, oratorium intravit et januam post se clausit, ibique diem integrum in oratione permansit. Cum sero autem factum esset, more solito discipulos convocari 402 præcepit, laudibusque vespertinis peractis, cum lætitia est regressus, nobisque omnibus 403 Dei gratia repræsentatus est validus. Ita quippe omne spacium quod 40 rex nobiscum fuerat, quasi impetratis induciis, validus erat. Discedente autem rege, VARIE LECTIONES. 372 se ipse 2. 374 discretionis 2. 369 Dominus 2. 370 deest 2. 371 perpetuæ 2. 373 deest. 2. 376 sanctorum 2. sacra hominis 2. 577 concurreret 2. 378 Frequentatione 1. 379 vino se refecisset, aquam bibebat. Sæpe 2. 381 i. se u, ad h. d. p. 2. permansurum fecit. 2. 382 380 sive 2. SO lemniis et o. 2. 583 enim q. p. h. eum 2. 584 propinquis 2. 385 et ergo 2. 386 deest 2. 37 si milem 2. 188 2. add. rubram: Quomodo monasterium sancti Martini incepit sed non perfecit. 389 multa 2. 390 regulis causæ cerebrositate et 2. 391 permansit 2. ubi Kirsgart. add. Imperator tamen Otto tertius aliqua bona in Bopardia monasterio illi contulit et deinde rubram subjungit: De morte Henrici sancti imperatoris et de substitutione Conradi quem Dominus Borchardus nutrivit. 692 hoc 1. 393 sanctus 2. 394 et ejus c. in Bamberg 2. 395 offertur 1. 396 de quo s. d. quem Dominus Borchar398 d. et h. f. r. e. desunt 2. sed infra post de402 potuit 2. convocare in unum 2. 403 deest 2. dus enutrivit in Dei timore et docuit 2. 397 ultimum 2. quo 2. tineretur exstant. 399 illuc esse 2. 400 nequivit 2. 401 404 (22). C. 7. NOTÆ. Triburiam (23) cum eo ivit, ibique tres dies man- A ducat, ubi anima mea terribiles occursus non tisit. Deinde accepta licentia cum abiret, regem se [ultra 405] non visurum, multis audientibus quasi joculando prædixit. Cumque Wormaciam venisset, dysenteria morbo 406 ultra modum comprimeba tur. B 22. Quadam vero die cum corpus ad occasum vergere intellexisset, convocatis discipulis, oratorium intravit, omnibusque 407 debitoribus suis commissa adversum se piacula 408 dimisit, et bannitos seu a se 409 anathematisatos clementer absolvit, eisque omnibus scripta absolutionis singulariter direxit. Deinde aqua purissima totum se lavit, et collum ac 410 barbam atque coronam radere jussit, indutisque vestibus puris, suos milites atque 11 clientes necnon et alios qui aderant ad se intrare præcepit. Tunc universis magno fletu singultantibus, vir Dei vix 412 qua poterat manu silentium indicens, ait : « Patres venerandi, fratres amandi, filioli dilectissimi, vestro auxilio apud Deum jam indigeo. Multum enim doleo, quod vos usque modo negligenter præcedebam meque ultra modum supra 413 vos superbe exaltabam 414, et non, ut justum erat, vos honorificabam nec diligebam. Sed superbia illa, quid mihi modo proficit 415, vel arrogantia, quid me adjuvat 416? Multum mihi nunc obficit 417 multaque 418 mihi offendicula parit. Hesterno namque unus fui ex ditissimis 420, sed jam expecto quod mox futurus sim quasi stercus et cinis. Talis enim 422 est gloriatio 423 nostra, talis et domi- C natio mundana 424. Nudus quippe egressus sum de 423 utero matris meæ, nudus 426 revertar illuc, nihil præter peccata 427 mecum reportans, nisi Dei misericordia 428 exhortante aliquid boni fecerim, aliquando hoc apud Deum me inventurum esse spero. Ecce nunc sum lotus; ecce viam longissimam iturus, legationem durissimam expecto paratus. Ex his miseriis facile cognoscere potestis, liventes 429 mundanarum rerum gloriationes quam fragiles et instabiles sint 430 , quam plenæ mali, quam cæcæ futuri 421 419 ; quas per speculum nunc cognosco quasi in ænigmate, quamvis eisdem adhuc subjaceam ex parte. Ergo cui servivi ab initio 32, Deo meo, regi sempiterno, me meaque omnia indubitanter committo, ut ipse me 432 defendat et secum illuc per 442 418 meat. » Talibus dictis nos admonebat, et verbum Dei non humane sonans docebat; tandemque corporis sui dissolutionem aperte pronunciabat. His dictis finitis, cum maxima tristitia foras exivimus, et tanti pastoris interitum omnes in commune lamentando flevimus. Tunc principes qui aderant intrantes, thesaurarium et cameram, ubi pecuniam putabant reconditam 434, diligenter angulos omnes perscrutati sunt, et tandem scrinia librorum voluminibus plena spe pecuniæ subvertentes, vano fortunæ labore illusi 435 sunt. Nam præter thesaurum ecclesiasticum nec aurum nec argentum ibi invenerunt 436, exceptis tribus tantum denariis, quos vir sanctus in wantone 437 (24) suo reliquit, quando alios pauperibus erogavit. Igitur soror ipsius, de qua supra diximus (25), abbatissa venerabilis, in orationibus 43 et vigiliis perdurando, ab eo non discessit $39. 440 23. Cumque dies paucos maxima infirmitate ægrotaret, nocte quadam, antequam diesceret 441, Dei servus de lecto se erexit, et oculis ac ma nibus in cœlum intentis 42, diutius oravit. Illi autem qui aderant labia ejus moveri videbant; sed quid oraret, quamvis caute intenderent, penitus non intelligebant. Deinde in lectum se deponens 443, sororis dexteram 4 tetigit 445, et dixit: Ecce quod concupivi jam video. Deinde dixit 446 : Dominus vobiscum. Hoc cum tertio diceret, Redemptori nostro, cui servivit, quem amavit, quem quæsivit, quem semper optavit, spiritum immaculatum reddidit (an. 1025, Aug. 20.) Habuit autem servus Dei quoddam scrinium, quod nullus nostrum aliquando apertum vidit. Hujus quidem clavem sorori commisit, ut quicquid [interius "47] invenisset, in dilectionem et memoriam vitæ suæ habuisset. Quæ 448 statim post obitum fratris, quibusdam convocatis ex nostris, dicta illius narravit et tunc scrinium aperuit. Invenimus autem in 449 eo cilicium hirsutissimum et catenam ferream ex una parte quasi ex usu contritam. Quod ut vidimus, primum, contra Dei famulum 450 sæpe nos negligenter deliquisse, tun sis 451 pectoribus communiter 452 doluimus. Deinde ejus felices actus apud Deum ita tectos 453 et absconsos digne admirantes, gratiarum actiones VARIE LECTIONES. deest 2. que 408 paucula 2. 409 b. et. a. 2. 410 et. b. ac 2. 411 e. et 2. 414 extollebam 2. profuit 2. arrogat adjuvat 2. 417 obfuit 1. officit 2. n. die 2. 420 doctissimis 2. 422 deest 2. quam 423 congloriatio 2. 424 hu426 et n. 2. 427 428 p. mea 2. me m. 2. 429 lugentes 2. 430 sunt 1. 431 futuræ 1. 433 deest 2. 434 absconditam 2. 435 elusi 2. 436 a. inveniebant 2. 437 vir Dei in sacculo 2 439 recessit 2. 440 n. q. desunt 2. 441 descederet 1. 442 intentus 2. 443 reponens 2. 445 attigit rec. manu corr. tetigit 2. cod. Francof. et ita adnotatur in marg. cod. Hamb. 417 deest 1. 448 450 quod 1. 449 deest 2. servum dei nos 2. 451 432 deest sæpe t. 2. 405 deest 1. 406 deest 2. 407 super 2. deest 2. 413 que deest 2. 425 ex 2. mana 2. 438 o. suis 2. 453 rectos 1 419 454 et a. desunt. 2. 415 421 416 Deo nostro non sine lacrimis pro ejus vita retuli- A salutemque sepulchro supponentes, qui servi Dei mus. Aderant in exequiis ejus sui milites, viri venerabiles et illustres, corpusque 455 ejus per omnia monasteria circumferentes, ad sedem principalem tandem detulerunt. Ibique ab universis fratribus venerabiliter acceptum, solitis custodiebatur officiis. Postera autem die in eadem ecclesia in choro occidentali, videlicet ante altare sancti Laurentii, honorifice sepultum est 456 (26). 24. Sed ubi nunc sunt illi pestiferi, qui vitam et actus viri Dei venenosis linguis carpentes, multa, quæ nec dici licitum est, super illum suosque fideles variis obtrectationibus mentiti sunt? O miseros et profanos, totius honestatis oblitos! O totius virtutis inscios totiusque pietatis nudos et sola ventris ingluvie saginatos! O totius bonitatis steriles, nihil huic simile facientes, sed spem suam seculo 453 que B facta mendaciis lacerabunt, sed ipsi talia facere nesciebant; quorum Deus venter est et gloria eorum in confusione, qui terrena tantum sapiunt et quæ Dei sunt penitus nesciunt. Hic autem sacerdos Christi toto animo totisque viribus ad Deum conversus, quicquid boni fecit, Christo soli cognoscendum diligenter abscondit, et inanes favores similiter et hominum obtrectationes parvi pendens surda aure transivit, qui tantum Deo placere studuit. Ergo fructum æternum apud Deum pro talibus illum acquisisse et præmia sempiterna pro secularibus eum recepisse, speramus ac firmiter credimus, et ut cum Christo manens sempiternum habeat sacerdotium, præstante Domino nostro Jesu Chrissto, cui sit laus et gloria per infinita seculorum secula. Amen. VARIE LECTIONES. deest 2. 456 anno Domini MXXV. secundo anno Conradi imperatoris. Ubi nunc sunt, qui felices actus viri sancti venenosis linguis carpentes sæpe opera ejus parvi pendebant et annihilabant? Nunc ut pie credimus regnat cum Deo Abraham in excelsis illis et perpetuis gaudiis, Amen. ita desinit. 2. NOTÆ. (26) Sepulcrum paulo supra pavimentum eductum claudebat lapis hemisphæricus, addita in hac epigraphe : Hic jacet Buggo quondam istius loci episcopus. Ita Schannat Hist. Worm. 1, p. 334. BURCHARDI EPISTOLA AD ALPERTUM (Vide supra in ALPERTO, hujus voluminis, col. 451.) BURCHARDI WORMACIENSIS ECCLESIE EPISCOPI DECRETORUM LIBRI VIGINTI Ex conciliis et orthodoxorum Patrum decretis, tunc etiam diversarum nationum synodis, ceu loci communes congesti, in quibus totum ecclesiasticum munus luculenta brevitate et veteres Ecclesiarum observationes complectitur. Parisiis apud Joannem Foucherium, sub Scuto Florentiæ, via ad D. Jacobum. Senatus (27). - 1549. Cum privilegio BURCHARDUS ECCLESIÆ WORMACIENSIS EPISCOPUS BRUNICHONI FIDELISSIMO SUO ET EJUSDEM ECCLESIÆ PRÆPOSITO, IN CHRISTO DOMINO SALUTEM. A multis sane diebus, et sæpe quidem coram fa- A mem tamen quia non certam temporis mensuram miliaritas tua, charissime frater, hortando a nobis contendit, ut utile aliquod opus non minus ex sanctorum Patrum sententiis, quam canonicis scripturis, vel ab comprobatis pœnitentium exemplis, ad necessarium Ecclesiæ nostræ deservientium usum, vigilanti studio colligerem. Et id quidem, vel ea ratione maxime flagitare videbaris, quod canonum jura atque pœnitentium formæ, in nostra quidem diccesi adeo confusa sint, atque inter se discrepantia, ut aut ex toto neglecta, aut omni pene auctoritate destituta, vel modice in ecclesiastica disciplina institutis apparere possint. Qua de causa sæpe accidit, ut ad pœnitentiæ remedium confugientibus, cum ob canonum descriptionem confusam, tum ob presbyterorum nostrorum ignorantiam, non facile subveniatur. Quod an ideo potissimum fieret, non impudenter ex me rogasti. Et quanquam idem existi (27) Extraict des Registres de Parlement. La court, veue la Requeste à elle presentée par Iehan Foucher Libraire Iuré en Lhuniuersite de paris, par la quelle il requeroict luy estre parmis Imprimer, ou faire Imprimer, ung liure intitulé D. Burchardi, Vuormaciensis episcopi, Decretorum Lib. XX, ex Conciliis et orthodoxorum patrum Decretis etc. A permis et permet audit suppliant Imprimer, ou faire Imprimer ledit liure, et exposer en vente, Et deffence à tous B canonum censura expressit ad singula pœnitentium delicta adhibendam, sed in absolventium judicio relinquendam statuit, idcirco pœnitentiæ salutaria remedia ab imperitis quidem sacerdotibus non pro delictorum qualitate providentur, a piis quidem et canonicis scripturis institutis, eadem facile prout uniuscujuslibet infirmitas requirit, adhibentur. Et quia hoc res ita habet, eo me dilectio tua rogavit, ut opellam hanc congestam junioribus nostris legendam proponerem, quo ipsi in idonea nimirum ætate, ea discant, quæ vel serior æqualium nostrorum ætas modo assequi non possit, vel antecessorum negligentia non attigit. Utpote decentissimum fore existimans, ut quis cum omni probitate se discipulum prius exhibeat, quam doctoris auctoritatem apud vulgum temere præsumat. Et in scholis discat, quod suæ fidei commissos doceat. Equidem hanc aultres libraires et Imprimeurs de ce ressort, Icelluy liure tuam petitionem, dilectionem, frater, justissimam A sequi posse. Perutilem quidem in docenda plebe, judicavi, proque isto tam pio ad divinam religionem affectu, gratias maximas habeo, quem pro Ecclesiæ nostræ statu, non segni sollicitudine jugiter desudare animadverto. Verum quod tuam exhortationem mihi sæpius inculcatam tandiu distuli, ignaviæ, torporique meo minime adscribendum putabis: siquidem duæ impediverunt me causæ, quominus tibi pro tuo desiderio prompte morem gessi. Quarum alteram inevitabiles Ecclesiæ nostræ necessitates attulerunt, quæ quotidie fluctuum more in nos emergunt. Altera ex gravibus sæcularium rerum curis oboritur, ad quas inviti, imperiam mandatorum onere pertrahimur, quæ duo sane animum meum ad cœlestia enitentem altiuscule assurgere non permittunt. Nam dum pluribus rebus inquietatur animus, infirmior est, quam ut unicuilibet par esse possit. Nihilominus tamen sanctis tuis petitionibus obsecutus synodalia præcepta, sanctaque instituta, tam ex sanctorum Patrum sententiis, quam ex canonicis scriptis, adjutore Deo, in unum fascem ex amplissimo orbe collegi. Eaque ut potui, uno veluti corpore connexa, viginti libris distinxi, ita ut quisquis eos diligenter legerit, fructum non vulgarem sentiet se brevi con B firmum autem propter Scripturarum auctoritatem, honestum tanquam studio et diligentia acquisitum. Neque enim sacerdotis nomen meretur, qui, quam sollicite Evangelicam minam expendi oportet ignorat, ut cæcus cæco dux esse non potest. Quamobrem hunc meum laborem nemo, ut collecticium aspernetur. Certe coegit sacrarum in immensum Scripturarum diffusa amplitudo, necnon nostrorum negligentia, et inscitia sacerdotum, in hoc genere desudare, in quo colligere quidem licitum fuit, canones vero soli mihi sanxire illicitum. Quantis autem hoc laboribus, atque vigiliis præstiterim, Deus Opt. judicabit, quem, quod pro nostræ Ecclesiæ necessitate fecerim, non latet. Quare etiam si nostræ provincia limites non exierit, nihil omnino ægre feremus, modo nostrorum ministrorum manibus teratur. Porro legentibus, etiam id persuasum esse cupimus, nihil de meo in hoc opere additum esse, sed ex divinis testimoniis Scripturarum singula esse decerpta, ea sane fide, ut perpetuam auctoritatem habitura non dubitem. Ex quibus autem scriptis selegerim ordo sequens indicat Bene vale, et orationibus me adjuva. EX QUIBUS LOCIS AUCTORUM SCRIPTIS ECCLESIASTICA HÆC DECRETA COLLEGERIT. Primus liber continet de potestate et primatu apo- C stolicæ sedis, patriarcharum, cæterorumque primatum metropolitanorum, et de synodo celebranda, et vocatione ad synodum. De accusatis, et accusatoribus, et testibus. De exspoliatis injuste. De judicibus, ac de omni honore competenti, ac dignitate, et diverso negotio et ministerio episcoporum. Secundus liber continet de congruenti dignitate, et diversa institutione, ac nutrimento, vel qualitate vitæ, et diverso negotio, et ministerio presbyterorum et diaconorum, seu reliquorum ordinum ecclesiasticorum. Tertius liber continet de divinarum domorum institutione, et cultu, et honore. De decimis et oblationibus et justitiis singulorum, et qui libri in sacro catalogo recipiantur, qui vero apocryphi, et quando apponendi sint. Quartus liber continet sacramentum baptismatis, et ministerium baptizandorum et baptizatorum, et consignandorum et consignatorum. Quintus liber continet de sacramento corporis et sanguinis Domini, et de perceptione et observatione eorum. Sextus liber continet de homicidiis sponte, et non sponte commissis et de parricidiis, et de fratricidiis, et de illis qui uxores legitimas et seniores suos interficiunt, et de occisione ecclesiasticorum, et de observatione, et de pœnitentia singulorum. Septimus liber continet de incesta copulatione consanguinitatis, et in quo geniculo fideles et conjungi et separari debeant et de revocatione, et de pœnitentia singulorum. Octavus liber continet de viris ac feminis Deo di 1 |