ra, majestate tamen sua transcendit universa cœ- A duobus, quæ tanta virtus, quod meritum, quo sexlestia. Tunc continuo visus somniorum malorum turbaverunt illos, et timores supervenerunt insperati. Et alius alibi projectus semivivus propter quam moriebatur, causam demonstrabat mortis. Visiones enim, quæ illos turbaverunt, hæc præmonebant, ne inscii quare mala patiebantur perirent. Recte dicitur quod visus somniorum malorum et timores insperati turbaverint hostes populi Dei, ut nec vigilantibus neque dormientibus requies ulla daretur qui propter scelera saa futuri erant ad tormenta perpetua. Quod autem ipsæ plagæ præmonebant reos ut agnoscerent quare mala paterentur, ne inscii perirent, hoc bonitatis est Dei, qui ideo peccantes castigat ut a peccatis se coerceant, et pænitentiam de malis præteritis agant; si autem perseveraverint in malo et patientia Dei ad augmentum facinorum suorum abutuntur, justo Dei judicio damnati sine excusatione in futuro punian tur. CAPUT XVI. De Moyse et Aaron narrat quod non virtute corporis, sed fide et oratione eduxerunt populum de Egyριο. B Tetigit autem tunc et justos tentatio mortis, et commolio in eremo facta est multitudinis, sed non diu permansit in ira tua. Properans enim homo sine querela deprecari pro populis, proferens servitutis suæ scutum, orationem et per incensum deprecationem allegans, restitit iræ, et finem imposuit necessitati, ostendens quoniam tuus est famulus. Vicit autem turbas, C non in virtute corporis, nec armaturæ potentia, sed verbo illum qui se vexabat subjecit, juramenta parentum, et testamentum commemorans. Recordatur hic historiæ, quæ in Numerorum libro narratur, quomodo post interfectionem Chore, Dathan et Abiron, filii Israel murmuraverint contra Moysen et Aaron, dicentes: Vos interfecistis populum Dei. Cumque oriretur seditio et tumultus incresceret, Moysen et Aaron fugerunt in tabernaculum fœderis. Et locutus est Dominus ad Moysen et Aaron dicens : Discedite de medio synagogæ hujus, et interimam illos de semel. Et ceciderunt in faciem suam. Cumque jacerent in terra, dixit Moyses ad Aaron : Tolle thuribulum, et hausto igne de altari mitte incensum desuper, pergens cito ad populum ut roges pro eis, jam enim egressa est ira a Domino, et plaga desæviit. Quod cum fecisset Aaron, et cucurrisset ad mediam multitudinem, quam vastabat incendium, obtulit thimiama, et stans inter mortuos ac viventes pro populo deprecatus est, et plaga cessavit. Fuerunt autem qui percussi sunt quatuordecim millia hominum et septingenti, absque iis qui perierant in seditione Chore (Num. xvi). Unde pensandum est quomodo in Sodomis quando ad minimum decem requirebantur, per quos vix si forte salvari possent, hi qui habitabant Pentapolim Sodomorum, nunc autem et jam duo si tamen inveniantur tales, qualis fuit Moyses et Aaron sufficere possunt, ut gens Israelitarum tota salvetur. Quid ergo dicemus amplius esse in his D centa millia et eo amplius hiberentur ab interitu vastatoris? Ego arbitror, quod in Moyse lex significetur, quæ docet homines scientiam et amorem Dei. In Aaron supplicandi Deum et obsecrandi eum forma consistit. Si ergo accidat aliquando indignari nobis vel universo populo Deum, et sententia ultionis procedat a Deo, redeat autem lex Dei in cor nostrum, commonens nos et docens converti ad pœnitentiam, satisfacere pro delictis, supplicare pro culpis, cessabit continuo iracundia, indignatio conquiescet, propitiabitur Dominus, quasi Moyse et Aaron intercedentibus pro nobis, et universo populo supplicantibus. Si vero aliquando oriatur indignatio Dei et veniat pro peccatis sæva correptio, non indurentu autem corda nostra ne convertamur ad Deum, neve 'humiliemur in conspectu ejus, ut in confessione supplicationum motus ejus et iracundiam mitigemus, sed e contrario dicamus: Non est Deo cura de vita mortalium, nec pertinent hæc ad Deum; reliquit nos olim, nec ad notitiam ejus ista perveniunt. Si talia cogitemus in cordibus nostris, et hæc de ore nostro procedant, certum est non esse in nobis Moysen et Aaron, legis scilicet scientiam et fructus pœnitentiæ, per quos interitum imminentis exitii possimus evadere. CAPUT XVII. Commemorat qualiter filii Israel in deserto concupierant carnes et data est illis ortygometra. Cum enim jam acervatim cecidissent super alterutrum mortui, interstitit, et amputavit impetum, et divisit illam quæ ad vivos ducebat viam. In veste enim poderis, quam habebat, totus erat orbis terrarum, et parentum magnalia in quatuor ordinibus lapidum erant sculpta, et magnificentia tua in diademate capitis illius sculpta erat. In eo autem quod dicit in veste poderis, quam pontifex habebat, esse totum orbem terrarum, et parentum magnalia in quatuor ordinibus lapidum sculpta, et magnificentiam Dei in diademate quam ipse pontifex in capite gerebat, licet hæc virtutum omnium exprimant seriem, quas pontifex Dei in doctrina et conversatione sua habere debet, tamen sensum quem Hebræi in veste sacerdotali habent, hic ponentes mysticam ejus significationem alibi disserendam reservamus. Quatuor ergo colores ad quatuor elementa referunt ex quibus universa subsistunt byssum terræ deputant quæ ex terra gignitur; purpuram mari quæ ex ejus conchis tingitur; hyacinthum aeri, propter coloris similitudinem; coccum igni et ætheri, qui Hebraice sani appellatur et justum esse commemorant, ut pontifex creatoris non solum pro Israel, sed et pro universo mundo roget. Siquidem ex terra et aqua et aere et igne mundus iste consistat et hæc elementa sint omnium. Unde primum lineum vestimentum est terran significans; secundum hyacinthinum aereum colorem demonstrans, quia de terrenis paulatim ad excelsa sustollimur, et ipsa vestis hyacinthina a capite usque ad talos veniens indicat aerem de cœlis usque ad terram fusum. Mala autem punica et tintinnabula A rat, providebat. Et illos quidem tunc imago præfi in inferioribus posita, fulgura tonitruaque demonstrant, sive terram et aquam, et omnium elementoFum inter se consonantiam, et sic sibi universa perplexa, ut in singulis omnia reperiantur. Quod autem supradicti colores auro intexti sunt, id significari volunt, quod vitalis color et divini sensus providentia universa penetret. Super humerale et duos lapides vel smaragdinos vel onychinos qui desuper sint, et utrumque humerum tegant, duo hemisphæria interpretantur quorum aliud super terram, aliud sub terra sit, sive solem et lunam quæ desuper rutilent. Zona illa qua sacerdotis pectus arctatur, et linea tunica, id est, terra, constringitur, interpretantur oceanum. Rationale in medio positum terram edisserunt, quæ ad instar puncti licet omnia in se se habeat, tamen a cunctis vallatur elementis. Duodecim lapides vel zodiacum interpretantur circulum, vel duodecim menses, et singulis versiculis singula assignantur tempora, et his ternos deputant menses. Pulchre autem hoc ipsum quod in medio est appellatur rationale; ratione enim cuncta sunt plena, et terrena hærent cœlestibus. Immoratio terrenorum et temporum ca gurata salvavit; ad nos autem salutis veritas ipsa pervenit, neque enim indumenta pontificis purpura ac lana byssoque contexta erubuisset angelus ille vastator. (CAP. XIX.) Impiis autem usque in novissimum sine misericordia tua supervenit. Præsciebat enim et futura illorum: quoniam cum ipsi permisissent ut se educerent, et cum magna sollicitudine præmisissent illos, consequebantur illos pœnitentia acti. Adhuc enim inter manus habentes luctum, et deplorantes ad monumenta mortuorum, aliam sibi assumpserunt cogitationem inscientiæ; et quos rogantes projecerant hos tanquam fugitivos persequebantur; ducebat enim illos ad hunc finem digna necessitas; et horum quæ acciB derant commemorationem amittebant, ut quæ deerant tormentis, repleret punitio; et populus quidem tuus mirabiliter transiret, illi autem novam mortem invenirent. Ideo enim inimicis populi Dei vindicta usque ad consummationem supervenit, quia in eorum moribus et vita nulla emendatio digna fuit. Fictis ergo argumentis simulabant pœnitentiam, et ideo ab inspectore cordium, perfectam non acceperunt indulgentiam. Unde legitur in Exodo quod Pharao, quando plaga aliqua cum populo suo divinitus percussus, statim promiserit, populum Dei se dimittere si præsens discrimen evaderet, sed paululum respirans iterum ad crudelitatem pristinam reversus est, donec in extremo quando exeuntem populum persequebatur, maris Rubri fluctibus demersus interiit (Exod. XIV). Talis enim infidelium et superborum hostium nominis Christi pertinacia, ut cum incorrigibiliter perstiterint in malitia, tandem sentiant imperia, quantum prævaleat omnipotentis Dei in judicando justitia. loris et frigoris, et duplex inter utramque temperies Omnis enim creatura ad suum genus ab initio refigurabatur, deserviens tuis præceptis, ut pueri tui custodirentur illæsi. Nam nubes castra eorum obumbrabat, et ex aqua, quæ ante erat, terra arida apparuit, et in mari Rubro via sine impedimento, et campus germinans de profundo nimio: per quem omnis natio transivit, quæ tegebatur tua manu. Omnis creatura ab initio ad suum genus refiguratur dum præceptis obedit sui conditoris, et ejus in omnibus de His autem cessit qui exterminabat, et hæc extimuit. Erat enim sola tentatio iræ sufficiens. Spiritalem ergo нon figuralem speciem vastator missus extimuit, quia veri Pontificis magnitudinem agnovit. Ascende nunc ad verbi hujus celsiora vestigia, et inde quo- D servit voluntati. Ad hoc enim creatura est, ut submodo verus pontifex Jesus Christus assumpto bacillo carnis humanæ et superposito igni altaris anima sine dubio illa magnifica cum qua natus est in carne, et adjecto etiam incenso qui est spiritus immaculatus medius inter vivos et mortuos stetit, et mortem non fecit ultra grassari, sed sicut Apostolus dicit: Destruxit eum qui habebat mortis imperium, id est, diabolum, ut qui credit in eum jam non moriatur, sed vival in æternum (Rom. 1x). Hoc fuit ergo mysterium quod postea futurum jam tunc ille qui populum vastabat expavit; agnoscebat enim figuram bacilli et ignis et incensi et qualis offerenda esset Deo hostia ab eo qui medius mortuorum vivorumque constite jecta et obediens fieret suo creatori. Qualiter autem nubes castra Israelitarum operuerit, ita luceret eis in nocte et obumbraret eos contra solis ardorem in die, qualiterque Rubrum mare divisum viam populi Dei præpararet, hostes illorum in semet reductum demergeret. Exodi satis declarat historia. Nec enim et illud æque clarum est, quod nubes quæ ducatum populo Dei præbeat, Christi significet incarnationem, quæ credentes in hoc mundo lumine Evangelii illustrat, et gratia sua a persecutoribus suis protegit atque custodit. Mare autem Rubrum baptismi gerit sacramentum ubi salvantur fideles, et suffocantur contrariæ potestates; sed sicut tunc filii Israel libe rati, Domino laudes decantavere tripudio magno A cæcitate sicut illi tenebris excæcati erant, qui in fogaudentes. Videntes mirabilia et monstra. Tanquam enim equi aepaverunt escam, et tanquam agni exsultaverunt, magnificantes te, Domine, qui liberasti illos. Memores enim erant adhuc eorum quæ incolatu illorum facta fuerant, quemadmodum pro natione animalium eduxit terra muscas, et pro piscibus eructavit fluvius multitudinem ranarum. Ita et nos oportet omni tempore creatori nostro pro ereptione nostra gratias agere, exsultantes dicendo cum Propheta: Benedic, anima mea, Domino, et omnia interiora mea nomen sanctum ejus. Benedic, anima mea, Domino, et noli oblivisci omnes retributiones ejus (Psal. cn). Quod et Apostolus docere nos videtur dicens: Sine intermissione ribus justi, hoc est, Lot, oberraverunt, ostii sui transitum quærentes et non invenientes, quia quicunque tenebras erroris intus patitur, gravissimis damnis undique constringitur, cum viam vitæ ignoraverit. Et ostium illud quod in Evangelio ait: Ego sum ostium; per me si quis introierit salvabitur et ingredietur, et egredietur, et pascua inveniet, ipse oberrans invenire non poterit (Joan. x). In se enim elementa dum convertuntur, sicut in organo qualitatis sonus immutatur, et omnia suum sonum custodiunt. Sicut ergo in instrumento organi diversi inter se discrepant soni, sed ad concordiam melodie temperamento consentiunt musici, ita et varia elementa licet ab invicem diversa discrepent orate, in omnibus gratias agite, hæc est enim voluntas B qualitate, ad creatoris sui tamen servato jure naDei in Christo Jesu in omnibus vobis (I Thes. v). CAPUT XVIII. Laudat Deum magnificasse populum suum, quem eduxit de terra Egypti, et honorasse. Novissime autem viderunt novam creaturam avium, cum adducti concupiscentia postulaverunt escas epulationis. In allocutione enim desiderii, ascendit illis de mare ortygometra; et vexationes peccatoribus supervenerunt, non sine illis, quæ facta erant argumentis per vim fluminum. Nota, prudens lector, quod adversariis Dei terra producebat muscas, et fluvius ebullivit ranas; cultoribus autem Dei terra dedit fructum et mare præbebat carnis alimentum, quia dignum est ut fidelibus suis per opera sua nutrimentum divina procuret providentia. Inimicis autem suis condignum tormentum per creaturam sibi subditam Omnipotentis præparet justitia. Juste enim patiebantur secundum suas nequitias. Etenim detestabiliorem inhospitalitatem instituerunt; alii quidem ignotos non recipiebunt adrenas, alii autem bonos hospites in servitutem redigebant. Et non solum hæc, sed et alius quidam respectus illorum erat; quoniam inviti recipiebant extraneos. Qui autem cum lætitia receperunt hos qui eisdem usi erant justitiis, sævissimis afflixerunt doloribus. Percussi sunt autem cæcitate: sicut illi in foribus justi, cum subitaneis cooperti essent tenebris, unusquisque transitum ostii quærebat. Si enim illi qui antiquos servos Dei profana necessitate ad se venientes dure et immisericorditer tractaverunt, condignas pœnas recipiebant, ita ut mente tenebrosi et affectu rigidi, obscuritatem tenebrarum et diversorum idolorum, sensu corporis sustinerent, quanto magis illi qui Christi servos et prædicatores Evangelii inhoneste respuunt atque contemnunt, inestimabilibus et inenarrabilibus poenis in æternum cruciandi sunt. Unde ipsa Veritas discipulis ait: Quicunque non receperit vos, neque audierit sermones vestros, exeuntes foras de domo vel civitate, excutite pulverem de pedibus vestris: Amen dico vobis, tolerabilius erit terræ Sodomorum et Gomorrhæorum in die judicii quam illi civitati (Matth x). Et bene dicitur quod percussi sunt C turæ flectuntur voluntate; non enim conditor noster creaturam suam sibi condidit contrariam sed per omnia voluntati suæ fecit consentaneam. Unde æstimari, et ex ipso visu certo potest. Agrestia enim in aquatica convertebantur; et quæcunque erant natantia, in terram transibant. Ignis in aqua valebat supra suam virtutem, et aqua exstinguentis naturæ obliviscebatur. Flammæ e contrario corruptibilium animalium non vexaverunt carnes coambulantium, nec dissolvevant illam, quæ facile dissolvebatur sicut glacies bonam escam. Homines enim et jumenta profundum maris Rubri sicco vestigio transierunt, et ranæ de fluviis procedentes, domos Ægyptiorum impleverunt. Ignis cum grandine mistus de cœlo pluit, et nec ignis aquam, nec aqua ignem aversabatur, sed pariter cadentes, terram percutiebant Ægyptiorum. Ubi autem erant filii Israel neminem læserunt, ut ostenderet quod omnia elementa mundi non suæ tantum adnituntur conditioni, sed creatoris sui subjecta deserviunt voluntati. In omnibus enim his, Domine, magnificasti populum tuum, et honorasti, et non despexisti in omni tempore et in omni loco assistens eis. Hæc clausula libri non solum priorum Patrum, sed et præsentium atque futurorum simul facit mentionem fidelium, quia nunquam pius et misericors conditor noster omnipotens, videlicet Deus sperantes in se deservit, aut deserturus erit, sed benigno auxilio fovet, protegit D atque regit. Nec hoc quisque nobis opponere debet, quod sanctorum martyrum corpora in persecutorum suorum manus traduntur, quia non ad eorum condemnationem, sed ad probationem hoc fieri permittitur, ut sicut aurum in camino ignis non exuritur sed probatur, ita electorum animæ per ignem tribulationis examinatæ pluriores conspectui creatoris sui reddantur, quia scriptum est: Vasa figuli probat fornax, et homines justos tentatio tribulationis (Eccles. xxv). Multæ enim tribulationes justorum, et de his omnibus liberabit eos Dominus. Dominus. custodit omnia ossa eorum, unum ex eis non conteretur. Redimet animas servorum suorum, et non derelinquet omnes qui sperant in eum (Psal. xxi). BEATI RABANI MAURI FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTINI ARCHIEPISCOPI COMMENTARIORUM IN ECCLESIASTICUM LIBRI DECEM (ANNO 840.) PREFATIO AD OTGARIUM ARCHIEPISCOPUM MOGUNTINUM. Domino in Domino dominorum dilectissimo, Or- A Ecclesiasticus nuncupatur, ad instructionem EccleGARIO archiepiscopo, RABANUS peccator, in Christo salutem. siæ Dei, hoc est populi Christiani, sunt utilissimi : quorum priorem concionatorem possumus dicere, alterum vero congregatorem seu collectorem. Sed inter Ecclesiastem et inter Ecclesiasticum istam Patres posuere distantiam, quod Ecclesiastes ad Christum Dominum maxime debet referri, Ecclesiasticus vero cuicunque justo prædicatori potest absolute congruere, qui Ecclesiam Domini sanctissimis solet monitis congregare : quod utique præsentem librum fecisse manifestum est. Qui propter excellentiam virtutum suarum panaretos, id est virtutum omnium capax, appellatur. Cujus tanta claritas, tantaque latinitas est, ut sibi textus ipse commentarius sit; atque utinam quam cito mente capitur, tam facili actuum qualitate redderetur. Hujus ergo libri lectio frequens apud te sit, sancte Pater, et testimoniorum ejus assidua meditatio, quatenus cogitatio, quæ tecum pro honore gradus et virtutum merito incessabiliter conversatur, assidue verbum Dei audiat, et disciplinarum utilitatem intelligat, atque servare discat. Ut homo Dei semper sit paratus ad omne opus bonum, et religio Christiana, et vita fidelium plene clarescat, glorificeturque Deus per omnia in omnibus. De cætero quoque moneo lectorem, si ejus prudentiæ alicubi in hoc opere nostro sensus displiceat, vel oratio sordescat, non nos temerario judicio cito reprehendat, sed magis infirmitati et ignorantiæ veniam tribuat; sciatque loca ibi esse difficilia, et diversis ænigmatibus valde obscura : unde debet ignoC scere labori nostro; aut si quid melius potuerit invenire, nos in ejus sententiam parafos sciat transire. Dummodo noverit veniam, quam nobis illum optamus tribuere, se ab aliis, ubi indiget, aliquando accepturum. Scriptum est enim: In quo judicio judicaveritis, judicabitur de vobis. Sancta Deus Trinitas beatitudinem vestram ubique et in omnibus conservare dignetur, sancte Pater, meinorem nostri. Sciens benevolam intentionem tuam et studium in Christi servitio nobilissimum, qui fide et cultu Ecclesiam Dei non ignobiliter ornas, apposui quidem ego vilissimus servorum Christi servus aliquod solatium tuæ, sancte Pater, impendere solertiæ, in explanatione vilelicet divinarum Scripturarum, ut voto tuo satisfacerem, et Ecclesiæ Christi debitum servitium exhiberem. Unde etiam explanatiunculam quam tribus libellis in Sapientiæ librum, qui vulgo appellatur Salomonis, edidi, tuæ venerationi pridem direxi. Et nunc opusculum quod in expositione li. bri Jesu filii Sirach, qui Ecclesiasticus nuncupatur, decem libris nuper confeci, simili devotione offero. B Ut summus sacerdos Christi et architectus divini ædificii, domum sapientiæ, quam ipsa sibi fundavit, atque in septem columnis erexit, scriptis ecclesiasticis pro modo tibi a Deo concesso adornares, et lucrum gregis Dei amplificares. Nec aliud instrumentum ad hoc aptius esse putavi, quam quod ipsa Sapientia suo nomine et arte dicavit : quod in superficie quoque et in medulla virtutem tenet scientiæ et pietatis, sicut in proœmio præcedentis libri, et in capite præsentis declaratur. Dicit enim beatus Hieronymus in prologo, quem interpretatione voluminum Salomonis ad Chromatium et Eliodorum episcopos conscripsit, hunc librum Jesu filii Sirach se apud Hebræos reperisse non Ecclesiasticum, ut apud Latinos, sed Parabolas prænotatum. Cui juncti erant Ecclesiastes et Canticum canticorum, ut similitudinem Salomonis non solum librorum numero, sed et materiarum genere coæquaret. Alterum vero, hoc est Sapientiæ librum, nusquam apud ipsos Hebræos reperisse. Sed magis illum Græcam redolere eloquentiam, quam et nonnulli Philonis esse affirmant. Præterea notandum quod ille liber Salomonis, qui dicitur Ecclesiastes et iste Jesu filii Sirach, qui CAPUT PRIMUM. LIBER PRIMUS. De æterna Dei Sapientia, quod semper cum Patre sit ante sæcula. A generis salute temporaliter incarnari. Verbum enim creationis ad humanam non ad divinam pertinet naturam. Sed propter unitatem personæ aliquando dicitur filius genitus, aliquando vero creatus: principium ergo viarum Dei est, ut ipse ait: Ego sum via (Joan. XIV); qui surgens a mortuis iter fecit Ecclesiæ ad regnum Dei ad vitam æternam. ‹ In opera, inquit, sua: qui ad redimenda opera Patris ex virgine creatus est. Suscipiens carnem, ut opera Patris a corruptele servitio liberaret. Caro enim Christi propter opera, divinitas ante opera. Unde sequitur: (CAP. 1.) Omnis sapientia a Domino Deo est, et cum illo fuit semper, et est ante ævum. Principium ergo istius libri de æterna Dei sapientia (quæ est Christus) narrat, quod semper cum Patre sit ante sæcula; et concordat Evangelio Joannis, quod ita inchoat In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Dem, et Deus erat Verbum: hoc erat in principio apud Deum. Omnis ergo sapientia a Domino Deo est, quia Christus, qui est fons vitæ et lux vera que illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, a Deo Patre natus est, et omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. › Quisquis autem hujus sapientiæ lumine caret, in te- B nebris ambulat, et nescit quo vadat, quoniam tenebræ excæcaverunt oculos ejus. Et quidquid huic sapientiæ adversatur, stultitia magis dicenda est quam prudentia. Unde Paulus ait: Sapientia enim hujus mundi stultitia est apud Deum (1 Cor. 1). » Et item : Prudentia enim carnis mors est. Prudentia autem spiritus, vita et pax (Rom. vIII). Quoniam sapientia carnis inimica est Deo; legi enim Dei non est subjecta, nec enim potest. • Arenam maris, et pluviæ guttas, et dies sæculi, quis dinumeravit? Altitudinem coeli, et latitudinem terræ, et profundum abyssi, quis dimensus est? Sapientiam Dei præcedentem omnia quis investigavit? Comparationem facit corporalium rerum ad spiritalia, ut ex difficillimis pensetur, quod omnino impossibile est. Si enim arenam maris et pluviæ guttas et dies sæculi nemo dinumerare potest, neque altitudinem cœli et latitudinem terræ atque profundum abyssi metiri: quæ tamen omnia certo numero, mensura et pondere a creatore suo condita sunt: quomodo sapientiam Dei, quæ sine fine et initio constat, et inenarrabilis atque inæstimabilis semper manet, ullus-investigare potest? Virtus enim Dei et sapientia (quæ est Christus) semper cum Patre erat, et sicut Pater sine initio, sic et Filius sine initio est. CAPUT II. De sapientia Dei, id est Filio Patris, quod ante omnem CAPUT III. Sequitur ut supra. Fons sapientiæ verbum Dei in excelsis, et ingressus illius mandata æterna. Origo omnis sapientiæ a verbo Dei primum processit: quod Deus ex Deo semper cum Patre permanet in cœlis; sed per dispensationem susceptæ humanitatis ingressus est mundum, et dedit mandata salutis æternæ. Quod intelligens Petrus apostolus ad ipsum Dominum ait: ‹ Tu verba vitæ æternæ habes, et nos credimus quia tu es Christus, Filius Dei vivi (Joan. vi). De cujus origine atque nativitate adhuc subjungitur. CAPUT IV. De sapientia Dei prophetatum quia de Virgine ex Spiritu sancto Filius nasceretur. Radix sapientiæ cui revelata est, et astutias illius quis agnovit? Disciplina sapientiæ cui reveClata est, et manifestata? Et multiplicationem ingressus illius quis intellexit? Unus est Altissimus creator omnipotens, et rex potens et metuendus nimis, sedens super thronum illius, et dominans Deus. Ipse creavit illam in Spiritu sancto, et vi‹ dit, et dinumeravit, et mensus est. Et effudit illam super omnia opera sua, et super omnem carnem secundum datum suum, et præbuit illam diligentibus se. Cum interrogat cui sapientiæ radix revelata sit ac manifestata, et multiplicationem ingressus illius quis intellexerit, ostendit neminem posse profunditatem consilii Dei penetrare, aut magnitudinem bonitatis et misericordiæ ejus, (unde ad liberationem et illuminationem humani generis ipse homo fieri dignatus est) comprehendere. Sicut et sit creaturam, et omnia per ipsam facta sint. Quod D Isaias propheta stupens mysterium nativitatis ejus et Verbum Dei Deus sit in excelsis. Prior omnium creata est sapientia et intellectus prudentiæ ab ævo. Hanc sententiam sicut et illam in Proverbiis ubi scriptum est: Dominus creavit me principium viarum suarum (Prov. vIII); de incarnatione Damini dictam Patres intelligunt. Quia sicut secundum divinitatem Filius a Patre ante omnia sæcula natus est, ita ante omnia tempora in Consilio Dei Patris prædestinatus est pro humani ait: Generationem autem ejus quis enarrabit? (Psal. LII.) › Solus enim Deus Pater omnipotens unigeniti Filii sui adventum, per ipsum Verbum sibi coæternum simul cum Spiritu sancto ordinavit atque disposuit, quomodo per virginis partum ad salutem mundi processerit, ut repararet caturam, quam fecit ab initio, ac hominem (quem ipse creavit rectum, sed ille se per inobedientiam fecit perver sum) iterum ad agnitionem et dilectionem sui revo |