Wanigum diem obiisse extremum, circa an. 685. A vicosve depopulantes, multorum populorum interfe Nam, ut ex visione cœlitus sibi facta comprobatur, Postremo, inferendum, necesse est, S. Hildemarcham, Fiscannum advenisse, ante an. 665 quo (uti nuper diximus) mortuus est S. Wandregesillus archimandrita,ad quem illa divinitus missa fuerat,ut novi monasterii regimen, curam sanctimonialium ibidem degentium susciperet; illis quippe præfecta fuit a præfato S.Audoeno, Rothomagensi metropolitano, atque in abbatissam benedicta. Ubi tandem ipsamet decessit e vita, die 25 Octobris, post an. 685, quo S. Leodegarius martyrii laurea coronatus cœlum invectus est. Porro eadem die, ipsius sanctæ virginis memoria recolitur, apud Martyrologium Benedictinum : « Eodem die S. Hildemarchæ, abbatissæ Fiscannensis primæ (14). » Gallicisque Dipticis insertus est a Saussayo (15). Perperam ergo scribitur De S. Eulalia, virgine et martyre, ipsi B. Waningo, apparente, quod prima abatissa istius loci exstiterit(16-17). CAP. IX De Barbarorum irruptione, templique vastatione, sacrarumque virginum expulsione et interfectione. Defuncto autem B. Vaningo multorumque dierum transcurrente spatio, inferiores Galliarum provincias invadunt Sequanenses pagani. Qua cum crudelitate urbes delentes, castra subvertentes, villas (9) Ferrarius in Catalog. SS. ad 9 Januarii. Item in nova Topograph. ad Martyrol. Romam, verb. Fisci-campus. (10) Menardus lib. 1 Observation. ad Martyrolog. Benedict. 8 Januar. (11) Molanus in additionibus ad Usuardum 9 Januarii. (12) Saussayus in Martyrolog. Gallican. ead. die. (13) Hemeræus in Augusta Veromanduorum illustrata ad an. 1108, pag. 142. (14) Martyrolog. Benedictin. 25 Octob. C D ctorum,aut fugatorum exuvias, et divitias congregatas asportaverunt et consumpserunt. Illius ergo tempestatis crudelissimo turbine, Fiscanensis ecclesia invaditur et corripitur,et multorum meritorum sanctæ virgines expelluntur et effugantur. Proh dolor! Tanti nominis oraculi sublimia comburuntur, directi parietes confodiuntur, et ipsa fundamenta templi, suis secretis locis extrahuntur, et comminuuntur.Multæ sanctæ virgines, quas gloriosi templi amor nimius retinuerat, hostili gladio, ante ipsam sacram aram corruerunt, suique cruoris effusione, vastantium violentiam frustra tardaverunt, tardandoque exstinguere laboraverunt. Quid multa? prævalentibus flammis sacrum templum comburitur, sacro templo adjacentia ædificia annihilantur; et solæ remanentes ruinæ, magni apparatus opera præcessisse testantur. O divinam patientiam ! o deitatem patientem !o patientiæ magnitudinem admirandam o omnipotentissime Deus! Suis exigentibus culpis cunctas Galliarum provincias insana barbaries depopuletur saltem domus tuæ celsitudinis, singulari privilegio insignita, reservetur, custodiatur. Quid enim templum tuum destruendo,agas, utrum corrigas culpam, an exerceas patientiam, vel latentium turpitudinum punias immuditiam, omnino ignoramus. Ignorantes omnino discutere non præsuminus, cujus igitur præcesserit, nobis occultatur. Verum, sacri loci confusionem,antiquarum quoque veprium reversionem, et solitudinem fuisse, et usque ad tempora Guillelmi II, Northmannorum ducis, perseverasse audivimus et cognovimus. ADNOTATIO. Qui fuerint illi pagani, Fiscannensis cœnobii eversores, expresse hic non scribitur; at ipsos procul dubio extitisse Northmannos, adhuc gentiles, quique fatentur auctores (18). Horum itaque tempore, circa an. 842, etc., cum frequentibus incursionibus et expilationibus cuncta per Neustriam et Galliam devastarent et ipsum virginum monasterium furori eorum patuit expositum, quarum complures pro Christo necata sunt merito proinde, a Menardo, inter sanctas virgines martyres ordinis S. Benedicti recensitæ, in hunc modum : « Sanctimoniales multæ cœnobii Fiscanensis a Danis,ceu Northmannis cæsæ (19). » Pace autem reddita Ecclesiæ et regno, an. 912, Rollone Northmannorum duce, Christo Deo, per baptismum colla subdente, locus præfatus Fiscannensis denuo excultus fuit et inhabitatus a nonnullis sanctimonialibus usque ad an. circiter 989, non vero 990, 996 et 999, quod exinde virgines transactæ sunt et collocatæ apud coenobium Montis-Villare, jam ab an. 675 illic exstructum, in eadem diœcesi, et Caletacensi Gallican. ead. die; Ferrarius in nova Topograph. sup. verb. Fontanella et Rothomagus. (16-17) Antiquitates mss. Northman. pag. 52,apud D. Bigot. (18) Supra in abbatia S. Audoeni, cap. 3, et in Fontanellens., cap. 9. (19) Menardus in 2 Appendice ad Martyrolog. Benedict. sub littera S. ex mss. Codic. Fiscannens.; Yeppes, tom. II Chronic. ordin. S. Benedict., centuria 2, ad ann, 659, cap. 2; Saussayus, in Appendice ad Martyrolog. Gallicanum, littera S. Charronus, cap. 114 Histor. Gal. regione (20). Ex qua quidem translatione. perpe- A virginibus quietem, et habitationem secretam præram arbitratus est Antonius Yeppes, duo Fiscanni exstitisse virginum monasteria, jureque eum reprehendit illius interpres Matthæus Oliverius, cum omnino diversa sint solo et oppido. Constat igitur Fiscannense monasterium primo incoluisse virgines. Quibus alio translatis successerunt canonici regulares sub Guillelmo I Longaspatha, duce Northman. Rei historiam gestæ audiamus ex codice ms. jam toties allato. stitit.Quibus auditis sancti operarii sacrarum ædium deflent vastationem, suique paganismi exhorrent inhumanitatem, et sanctis cineribus donantes libertatem, alibi sui propositi operis satagunt exquirere materiam. Qua inquisita et facile reperta, multæ ambitionis palatium extollunt, suique ducis jussionem complentes, brevi intervallo, arrepti operis magnitudinem consummarunt. Expleto igitur. tanti laboris præcepto, artifices invitarunt ducem Guillelmum, castrumque etpalatium consummatum suæ auctoritatis judicio et sententiæ reddunt. Quorum Guillelmus dux peritiam et formam completorum operum commendans, eorum negligentiam reprehendit, quod in castro, juxta palatium, ecclesiæ nullius oraculum invenerit. Super cujus negligentiæ B culpa, suos artifices arguens: Ite, inquit, et illarum ruinarum loco sancto ædificate ecclesiam, cujus aspectus sancti templi memoriam contuentibus reddat; et mihi, aut alicui meo hæredi, antiquam ecclesiam reparandi voluntatem aliquando incutiat. Ducis jussionem audientes operarii, accedunt ad sacra loca, atque in ipsa incendii et excidii confusione, cujusdam ecclesiolæ ponunt fundamenta, signatoque primæ aræ loco, ruinarum lapidibus et fragmentis, non multæ extollentiæ parietes erigunt, erectosque ad proposite quantitatis summam, nulla intercapedine, deducunt. Completis ergo parietibus, tectum solum deerat; cujus perlato munimine, aerias inclementias ab universa domo arceri oportebat. Quocirca lignorum inquiruntur fabri, et inventi adducuntur; eisque cura faciendi tectum injungitur et relinquitur. Fabri autem instrumenta corripiunt, imperato operi augendo habiliora reddunt, electasque silvas maturius intrare dispo Longa igitur bellorum miseria contritis et fatigatis Galliarum provinciis, aliquando divina severitas delinitur, suarumque antiquarum misericordiarum reminiscitur, et inopinata opitulationis consolationem laborantibus populis largitur. Divinarum quippe affluentia gratiarum errantes pagani compunguntur, compuncti convertuntur, inquam, barbarorum truculentæ mentes; religionisque Christianæ veritatem summa devotione sectantur et venerantur, quam paulo ante ferali vesania persequebantur et abominabantur. Unde contigit ut dono et concessione Caroli, Galliarum regis, extremas et maritimas septem provincias sortirentur (21); quas sui laboris incolatu externo excolerent, et ab irruentium barbarorum invasionibus defenderent et custodirent. Divinitus itaque conciliatis populis, pax mundo redditur, urbes deletæ muniuntur, subversaque castra vallo competenti et aggere cinguntur, et revertentibus colonis villæ et agri replentur. et excoluntur. Denique Northmanni spiritualium gratia sacramentorum innovati, suas acceptas provincias, North, venti sui vocabulo, Northmanniam C appellaverunt; cujus terræ ducatum Rollo I et Guillelmus, Rollonis filius, habuit secundus. Hujus ergo ducis tempore, æternæ et individuæ Trinitatis oraculum reperitur,repertumque notitiæ et utilitati multorum populorum reducitur et renovatur. Dux enim Guillelmus præcepit servis suis quatenus Fiscannense oppidum renovarent, atque in renovato oppido multæ speciositatis et magnitudinis palatium ædificarent. Obedientes autem servi opus aggrediuntur imperatum; oppidoque renovato, excelsi fastigii ædificare moliuntur palatium. Ubi dum discurrerent, et ædificando palatio lapides et cæmenta invenire satagerent, sacrarum ædium ruinas reperiunt, repertasque in ædificium humanæ habitationis transportare disponunt. Verum, repentino D consilio divinitus aspirati, illius loci antiquos et indigenas convocant, inventarum ruinarum causas interrogant, et cujus imperatoris alterius potentiæ per summa palatia illas ruinas præcesserint diligenter investigant. Locus iste, inquiunt, interrogati indigenæ, olim clarus et celebris vallis fuit, rerumque omnium imperatoris insignitus titulo, multis (20) Idem Yeppes, Quercetanus lib. vit; Antiq. Gall. cap. 6; Chronica Chronicar., part. 11, fol. 20, in Richardo I duce Northman.; Grisius, De clericis regular., section 13, § 9; Lanovius in Syntagmate historico de SS. Francia cancellariis, in notis ad Vitam 8. Audoeni archiepiscopi Rothomag.; Anti PATROL. CLI. nunt. CAP. XI. De tecto, quod De tecto, quod mare attulit de Constantiensi provincia, et duobus lignis, quæ defuerunt. Verum discurrente deliberationis intervallo,divina omnipotentia et fabros a propositi laboris sudore liberavit et revocavit, et suæ magnitudinis præsentiam in præfata ecclesiola, eximii miraculi gloriosa attestatione declaravit et docuit (in cod. ms. domini Bigot sup.habetur,in pago Constantino,apud quamdam insulam in mari). Constantiensis enim provinciæhomines, S. Marculphi cuidam ecclesiæ quoddam tectum præparaverant, atque præparatum eidem eclesiæ superponere disponebant.Illud ergo tectum pelagus su pergrediens invasit et sustulit, levisque undæ obsequio, ad Fiscanna littora devexit ; et dictu mirabile! coram sanctæ ecclesiolæ erectis parietibus officiose deposuit,suique littoris alveo lapsu innocuo refluxit Mirantur operarii et pelagus refluens, et tectum. remanens, et in remanente tecto, nullius elavi, proquitates Northman. ms. pag. 225 et 226, apud D. Bigot; Cœnalis. tom. II Hierarchiæ Neustriæ, in episcopo 14 Abrincens. (21) Provincias vocat Neustria, episcopatus, qui sunt 7. 23 cellarum impulsu, apparere labefactationem. Conse- A tione perturbati, Guillelmi ducis præsentiam adeunt, quitur majus miraculum; nam dum suis parietibus alienum tectum superponunt, tantæ æqualitatis, quantatisve parilitate inveniunt, quæ convenientiores metientium lineæ, vel arundines concordiam exprimere possunt. Ligna duo deerant, quæ commissa pelagus non fraudaverat, sed quæ Constantiensium hominum manus cæteris lignis tecti nondum compaginaverat. Præcipitur fabris ligna cædere, cæsaque sua industria, lignis superpositi tecti indigentiam supplere et complere. Fabri obediunt, cadunt ligna, metiuntur cæsa; tecti membris cæteris moliuntur conciliare frequentius imposita. Verum frustratur omnino labor desudans, et peritia diligens; quam nullius artificio lineæ sui laboris opus operi cœlestis gratia possunt conjungere. Qua incommoditate mastos artifices, ac sollicitos, quidam superveniens relevavit, maximisque littoribus duo ligna jacere nuntiavit quarum impositione imperfectionem posse compleri penitus asseruit. Unde exhilaratis artificibus, ligna deportantur, toliusque lineæ amoto officio, facile suæ proprietatis loco collocantur: suisque naturalibus membris universa tecti fabrica consummatur et perficitur. tantæque excellentiæ miraculum velut ignoranti, quisque præcedens, sequens narrare contendit. Gau. dent omnes, et altare, super quod cultellum angelica manu deponi conspexerant, convenientium corona circumcingunt, atque quid prætendat cultellus depositus, cuncti enucleari quærunt. Tunc sancti præsules cultellum accipiunt, atque in accepto scripturam inveniunt; cujus indicio, et procerum controversia finitur, et in cujus titulo ecclesia debeat dedicari declaratur. Erat enim in cultello scriptum: In nomine sanctæ et individuæ Trinitatis. Quod audiens Guillelmus dux præclarus, multo gaudio exsilivit, atque in honore sanctæ et individuæ Trinitatis, præsentem ecclesiam dedicari præcepit, multæ promissionis se firmans sacramento, suo opere eamdem B ecclesiam aliquendo ampliari, atque ecclesiam tanti nominis privilegio concinentem magnificari et extolli. Verum divina providentia aliter disponente, dolo ac fraude Flandrensium, præfatus dux interficitur, suoque filio Richardo, ampliandi sancti templi gloria transfertur et conceditur. CAP. XIV. Quomodo dux Richardus existens in quadam sublimi fenestra sui palatii, petiit quænam scilicet ibi esset ecclesia. Quadam igitur die, cum præfatus dux Fiscannensis palatii cuidam sublimi fenestræ accumberet, et sanctæ individuæque Trinitatis ecclesiæ longe inferius positam conspiceret, velut ignorans, astantes suos proceres interrogavit, nomenque præsentis ecclesiæ, suæ lenitatis sapido sermone inquisivit. Cui illi : Pater, inquiunt, tuus ecclesiam istam fundavit, tituloque deificæ Trinitatis insigniri et dedicari præcepit. Quibus auditis gloriosus dux maximo. doloris jaculo compungitur, et erumpentium lacrymarum distillantibus rivis, suam roseam faciem, et barbam nivean madefecit; et diu silens, caputque concutiens, tandem singultibus sermonem irrumpentibus: 0, inquit, quam male congruit me hominem tantæ ambitionis habitare palatio, et Deum omnipotentem tali latere tuguriolo ! O, inquam, quam male congruit superiorem et cœlestem Dominum inferius habere tugurium, et inferiorem et terrenum servum superius tenere palatium! Quam rationabilius converteretur me habere parvum aut nullum, et Dominatorem omnium rerum tenere et solum et CAP. XII. De angclo, et cultello, el vestigiis remanentibus in eodem lapide de quo ascendit angelus. Tanta ergo miraculorum multitudine artifices excitati, ducem Guillelmum expetunt, suarum rerum eventus maximos exponunt, et ad dedicationem constructæ ecclesiæ, paucis persuasionibus accersunt. Tunc dux, multa cœlestium gratiarum abundantia prædicandus, episcopos et proceres multos convoca- C vit; quorum multitudine constipatus Fiscannum venit, novam ecclesiam intravit, cuncta dedicationis necessaria præparari præcepit. Quibus ergo sufficienter præparatis et congregatis, dux et episcopi, cum multis proceribus, ecclesiam consecradam intrant, et cujus sancti titulo insigniri debeat diligenter pertractant. Ubi, dum diversa sentirent sententiasque diversas defenderent, et, juxta devotionem quam singuli ad singulos sanctos habebant, ecclesiam consecrandam contenderent, vir quidam vultu et veste speciosissimus, caput prolixamque barbam, canis candidissimis coopertus, ecclesiam intravit, suaque lumina nusquam flectens directo itinere ad altare consecrandum pervenit; super quod reverenter inclinans, cultellum deposuit, nullo- D maximum ! Dixerat, et effluentium lacrymarum un que sermone suum silentium corrumpens, converso gradu ecclesiam exivit; et quamdam curiam ecclesiæ pene contiguam ingressus, ibi positum molarem lapidem ascendit, atque inde se sustollens in aera, non comparuit. das, nulla animi virtute, nullaque manus crebra deliberatione, aut continere, aut exsiccare poterat. Deinde adjecit: Multi in opere cæmentarii inquirantur, inventique adducantur, quoniam hoc palatium in comparatione illius ecclesiolæ, quam despicitis, faciam apparere ut nullum. CAP. XV. Quare dux Richardus in reædificatione ecclesiæ Fiscannensis posuit manu propria lapidem, supra quem angelus ascenderat, in fundamento ecclesiæ. Accepta igitur jussione ducis, fideles famuli cæmentarios inquirunt, inquirendo inveniunt, inven B miraculi magnitudinem patefecit.Tunc dux, cunctique episcopi, et populi maxima multitudo, llluc pergunt, et, secundum sacerdotis revelationem, rei gestæ veritatem inveniunt, et reverenter tanti ponderis mysteria sustollentes, ad consecratam ecclesiam deferunt, ubi sacro calici patinam consigillantes, ad similitudinem angeli cultelli, quem in crucifixo incluserant, in ipsius sanctæ Trinitatis ara, sacrosancta mysteria concludunt et reponunt. Præsentis ergo miraculi magnitudinem, miraculorum antiquorum multitudini, dux providus diligenter concilians, atque utrorumque miraculorum convenientia consecrandæ ecclesiæ auctoritatem compensans, multos canonicos elegit,electisque canonicis sanctæ ecclesiæ commendavit,quatenus in ea devote habitarent, et rerum universarum Creatori et Domino æternas laudes, obsequiaque spiritualia solverent.Omnibus ergo tandem officiis consummatis,totiusque ecclesiæ statu summaque dispositis et determinatis, dux alacrior ducatus sui administrationi revocatur, episcopique commissarum ovium speculationi vigilantiores revertuntur. tosque sui domini desiderio et præsentiæ adducunt. A sulum congregationem festinus adiit, insolitique Quorum peritiam dux diligenter discutiens: Ite (inquit) circumquaque per montes, et per valles, et pro ædificando unius et trinæ deitatis templo, lapidum materiam inquirite, et singularis formositatis ac magnitudinis, illius ecclesiolæ loco ecclesiam ædificate (22). Nec mora; inventi lapides comportantur,magnorum multitudo rogorum concrematur, futurique templi magna multaque materia præparatur et congregatur. Fundamento denique ponendo dux sanctus adfuit, arreptoque sarculo, terram primus aperuit, et lapidis, de quo, Guillelmi ducis tempore, angelus ascenderat, partem unam ipso fundamenti principio primus deposuit. Cernentibus summa delectatio concedebatur,quando tantus dux, niveo capite, prolixa barba, procero corpore, conspicuus, omnes operarios circuibat, alios admonebat, corrigebat istos, vacantes impellebat; illis laborantibus subveniebat, cunctos æqualiter, sui fervoris exemplo, ad cœpti operis maturationem accendebat. Tali igitur ac tanto flagrantis ducis desiderio, brevi intervallo sanctæ et individuæ Trinitatis gloriosum templum perficitur, decorum illa qualitate et quantitate, quam peritorum artificium diligentia, illo tempore, majorem et pulchriorem valuit excogitare. Sancti oraculi intestini parietes historialiter depinguntur, laquearia vero concatenatis floribus admirandæ compaginationis variato opere distinguntur. Exquisito ergo totius decoris ornamento, parietes templi singuli expoliuntur, et in suæ proprietatis pulchritudinem perfectam, et perfectionem pulchram, deducuntur et consumman- C tur. Quocirca dux exhilaratur, suæque voluntatis judicio completi operis respondere speciem admiratus, vasis et ornamentis aureis et argenteis novam ecclesiam multipliciter ditavit,cortinarumque sericarum,lincarum atque lanearum triplici adornatione copiosissime vestivit, miroque modo, et sacri altaris ornamentis, et sacerdotalibus indumentis aureis et gemmis honoravit et ampliavit. Quibus omnibus ducis nimia liberalitate compositis et completis, totius Northmanniæ aliarumque provinciarum principes et episcopi convocantur et congregantur, atque in nomine sanctæ et individuæ Trinitatis consummata ecclesia dedicatur et titulatur. Codex ms. præfatus D. Bigot numerat 14 episcopos tunc inibi interfuisse. D ADNOTATIO. Ea res miraculosa sic memoratur apud Robertum de Monte,in appendice ad chronicam Sigeberti, sub an. 1182 « Hoc etiam accidit cuidam sanctissimo presbytero juxta Fiscannum,dum cantaret missam in die dedicationis ecclesiæ Sanctæ Trinitatis Fiscanni. Qui mittens diaconum suum vocavit episcopos, qui ad dedicationem convenerant. Et venerunt, et presbyter tulit in manibus suis, in calice, ita ut erat revestitus, et posuerunt illud in altari. Hæc fecit pietas Domini, ad confirmandam fidem sacra mentorum suorum in nobis, in quos fines sæculorum evenerunt. » Eadem vero sic commemorat codex ms. domini Bigot sup. <<< Illis in diebus erat quidam presbyter nomine Isaac, vir bonæ vitæ, frequenter missarum solemnia celebrans, ad altare S. Machuti, episcopi et confessoris, haud procul a Fiscanno distans duobus milliaribus. Qui quadam die,» etc.Vide, in ea, ad 27 Martii in Neustria Sancta. Alia similia alibi evenisse in Gallia scribit Rolliardus, in Historia Melodunensi pag. 406 et 407. CAP. XVII. Quomodo dux Richardus ejicere fecit canonicos ab ipsa ecclesia: et ibidem monachos introduxit. Interea contigit Fiscannenses canonicos aliorum canonicorum mores imitari, latas perditionis vias ingredi, et rerum temporalium luxus et desidias voluptuose sectari. Quam canonicorum miseram vitam et viventem miseriam, dux prudentissimus Richardus audiens, et audiendo cognoscens, valde doluit; hominumque pravorum mores et conversationem exhorrens, legato festinanter Cluniacum direxit, et sanctum Majolum, magnæ humilitatis precibus Fiscannum accersivit, atque secundum S. Benedicti regulam et institutionem disponi et ordinari novam ecclesiam,exoravit, Cui S. Majolus Hujus, inquit, laboris magnitudinem talis rationis conditione, charissime fili Richarde, suscipiam, si per totum ducatum tuum, consuetudinem,quæ vul gariter Pasnagium dicitur, Deo donaveris, nullum- A CAP. XIX. CAP. XVIII. Quomodo dux Richardus in lecto B Tandem igitur prolixæ ætatis sancto senio dux inclytus Richardus, fatigatus, cujusdam ægritudinis ingenti molestia corripitur, et corpore dissoluto, cunctis eliminatis viribus, ad extrema deducitur. Qui dum ingravescente molestia, extremam imminere cognosceret horam, ducatus sui cunctis congregatis proceribus, Richardum filium suum vocavit, rerumque suarum omnium hæredem, et successorem constituit. Fili, inquit, Richarde, mei ducatus et nominis hæredem te et successorem constituo,et sanctæ Trinitatis Fiscannensem ecclesiam, tuæ strenuitatis tutelæ et administrationi trado et committo,quatenus meæ intentionis ardens propositum in illa compleas, canonicorumque sordes et immunditias ab illa exeludas et expellas,et sanctorum monachorum,imitatrici apostolorum, multitudini sanctam Ecclesiam tradas et committas. C Corpus meum intra S. ecclesiam non tumulabis, sed extra,in stillicidio tecti mihi communem dabis sepulturam, quatenus stillantium guttarum sacro tecto diffluens infusio, abluat jacentis ossa, quæ omnium peccatorum labe fœdavit et maculavit negligens et neglecta vita mea. Quibus leni et hilari sermone peroratis, sopore velut aggravaretur levi, expalluit; suoque adepto desiderio, animam suam pane vitæ et intellectus saginandam, æternæque beatitudinis gloria coronandam, rerum omnium potentissimo Judici reddidit, emisit et commisit. Cernens igitur Richardus sancti patris mortem et absentiam, velut lapis diriguit, lamentisque et clamoribus totam aulam replevit. Tandemque receptis viribus, amentis similitudine, super exanime cor- D pus irruit, et diu deosculans, quasi recedentem revocaret, attonitus laboravit; animi vero virtute, longo post tempore reformatus, procerumque circumstantium consolatione relevatus Richardus, sancti patris exsequias, per multos dies celebravit; et postremo, juxta jussionem factam, in sanctæ ecclesiæ stillicidio sepelivit, atque super sepulcrum patris, in honore S. Thomæ apostoli, basilicam ædificavit, et ibi ad honorem Dei et cognitionem sancti confessoris, frequenter gloriosa miracula clarescunt,et sepulti ducis merita intelligentibus animis enucleatissime ostendunt. Quomodo Richardus II fecit appropriare usui monachorum Fiscannensem ecclesiam. Richardus igitur filius Richardi,totius Northmanniæ ducatum accipiens, ipso sui ducatus initio, suos rebellantes Northmannos prudenter sustinuit,feliciter superavit, et paterni jugi consuetudinibus potenter reddidit et supposuit. Quibus repente civium suorum seditionibus mitigatis,circumjacentibusque provinciis, paternæ probitatis imagine pacificatis et confœderatis, dux inclytus Richardus cœpit clarescere,suarumque virtutum fragrantias exsurgentes per mundi partes diversas effundere et dilatare; suorum quippe antecessorum claritatem et eminentiam incomparabili actuum nobilitate præcellebat et obfuscabat,suisque successoribus vivendi imaginem. imitabilem nonnullis compingebat, et proponebat. Totius fere mundi sanctarum congregationum fraternitatem exigebat: atque acceptæ fraternitatis sanctis congregationibus, per annos singulos, juxta propositam quantitatem, magnæ liberalitatis vectigal voluntarius exsolvebat. Tanta suæ devotionis nimietas fuisse fertur ut ingressus civitatem, nên prius egrederetur, quam totius civitatis ecclesias, antelucanus circumiret, atque in singulis ecclesiis sacras excubias celebraret, et multarum lacrymarum flumina funderet et relinqueret.Ubi,si casu orantes reperiebat,suæ dapsilitatis immenso munere replebat, adventuque suo indigentes multos ad nocturnas orationes excitabat et provocabat. Cum dux inclytus Richardus, tantarum gratiarum fulgenti lampade, mundo pene universo, coruscans, sui Patris jussionem gloriosam recoluit, et se recolere ipsius operis effectu et evidentia comprobavit.Congregatis enim summæ peritiæ operariis, Fiscannum venit, et claustra, officinasque alias, omnesque domos monachorum usibus congruas, ore proprio limitavit, disposuit et ædificavit. Cunctis ergo officinis completis, solius aquæ usus deerat, quam laboriose circumducens, atque in castrum volutis competentibus subter ducens, per turres ipsius ecclesia postremas, in curiam manare, atque per cunctas monasterii officinas abundanter fecit diffluere.Interea diligenter investigabat et investigans inquirebat cui potissimum, juxta S. Benedicti regulam et institutionem, disponendam et regendam sanctæ et individuæ Trinitatis crederet et committeret ecclesiam. Illo tempore,beatæ memoriæ Guillelmus abbas summæ religionis affluentia, totius partes Romani imperii illustrabat,abbatumque multorum trepidos animos sui fervoris imagine reformabat et accendebat. Apprime enim liberalibus artibus eruditum, atque disciplinis ecclesiasticis, cunctisque spiritualibus officiis, nihilominus etiam fere virtutum omnium gratia imbutum, et illuminatum, Divionensium ecclesiæ B. Majolum præposuerat et constituerat abbatem et magistrum. Tanto igitur ac tali viro dux inclytus Richardus suos legatos direxit, et sui propositi intentionem patefecit,atque ut Fiscannensem ecclesiam, juxta B. Benedicti regulam, dispo |
