et sic in omnibus tetrachordis diatonici generis A quintus in a. superius, sextus in d. septimus in a. duo hæc genera metire. reliqui vacant.

ITEM AD MONOCHORDUM REGULA.

Organalis mensura hoc exigit, ut infra finales tonus sit,supra ditonus, id est ad A.inG.quæ hujusmodi disponitur. Inscribo A. in quocunque loco voluero, in fronte vel in medio monochordi, sed melius in medietate gravium et acutarum, et ab eadem A. facio quatuor passus ad dexteram in finem, et primus passus terminabit in D. reliqui vacant. Iterum ab eodem A. intendo ad finem tres passus,quorum primus terminabit in E. reliqui vacant. Remitto a fine in eamdem E. tres passus, quartum in B. intendo ab eadem B. in finem tres passus, et primus finit in F. reliqui vacant. Remitto a fine in idem F. tres passus, quartum in C. Intendo a C. in finem tres

passus, et primus finit in C. Intendo a D. in finem B quatuor passus, et primus terminabit in S. synemmenon, et finita est mensura.

MENSURA GUIDONIS.

Ex Cod. Benedicto-Burano sæc. XII. (1): Cum primum a G. ad finem novem passibus monochordum partiris, primus passus terminabitur in A. secundus vacat, tertius in D. quartus vacat : (1) Vid. Pez. t. V. Anecd., p. 225.

Item cum ab A. ad finem novennis partiris, primus parsus terminabitur in B. secundus vacat, tertius in E. quartus vacat. Quintus in quadrum . Sextus in e. septimus in §. reliqui vacant.

Tunc a G. ad finem quaternis dividas, et primus terminabitur in C. secundus in G. tertius in g. quartus finit.

Similiter a C. quaternorum passum et finem, primus terminabitur in F. secundus in c. tertius in e. quartus finit.

Ab F. autem quaternorum passuum ad finem, primus terminabitur in b. rotundum, secundus in superius f. reliqui vacant.

A. b. rotundo ad finem duorum passuum prior

terminabitur in excellens rotundum b. A. d. superiori in finem duorum passuum prior excellens a. vel. b.

Tunc demum fac a fine unum passum in rotundum superius b. Secundum passum retro in grave T. synemmenon, quod subjungendum est inter grave A. et grave B. et finita est.

OTKERI RATISBONENSIS

MONACHI ÆTATIS INCERTE

MENSURA QUADRIPARTITE FIGURÆ

Ex cod. Benedicto-Burano sæc. XII.

hoc est tertio tono et quarto. Ultimam, id est, imam partem da Protæ et ejus laterali, id est primo tono et secundo. Summæ parti, quæ est Tetrardi da nomen TE. ante penultimæ parti da nomen TR. penultimæ parti da nomen DE. ultimæ parti da nomen PR.

Quidam Ratisbonensis monachus nomine Otkerus C tinam partem deputa Deutero et ejus subjugali, adinvenit hanc mensuram quadripartitam, et nominavit eam Theorema troporum, quod dicere possumus cribrum Monochordi. Nam in ea vides aperte, quomodo conveniunt omnes graves et omnes finales, et omnes superiores, ac omnes excellentes et simul vides omnes species diatessaron et omnes species diapente, et quorsum cursus sit cujusque toni susum vel jusum. Quam mensuram sic debes disponere.

Partito unum latus monochordi in quatuor partes, spacio supra vel infra ad latus unius culmi, relicto, in quo utrinque litteras mensuræ possis scribere. Et ita uno latere quadrifariam diviso mensura latus Guidonice, et punctis in summa linea cum litteris, et in ima linea cisdem punctis et litteris notatis, da singulas partes singulis authenticis tonis et suis plagalibus, scilicet summam partem da Tetrardo et ejus plagis, hoc est septimo tono et octavo. Ante penultimam partem da trito authentico et ejus discipulo, id est, quinto tono et sexto. Penul

D

Mensura Guidonice facta, et punctis superne et infra cum litteris positis, tunc pone regulam transversim a puncto in punctum et secundum hæc monogramma incide incipiens a G. et quam partem debeas incidere, docet te hic cantus TE. TR. TE. TR. SY. id est, synemmenon. TE. DE. SE. id est, semitonium. TE. TR. TE. DE. PR. TE. TR. DE. PR. TE. TR. PR. TE. DE. PR. TE. TR. DE. PR. TE. TR. PR. SY. TE. DE. PR. SE. TE. TR. TE. SY. TR. DE. PR. SE. TR. SE. DE. PR. TE. TR. SE. PR. TE. DE. PR. TE. TR. DE. PR. TE. TR. PR. SE. PR. TR. DE. PR. PR.

Tunc metire ab gravi A. Triti ad finem novem passus, et primus passus y. y. (1)

(1) Cætera desunt, quæ omnia distinctius explanantur in Musica S. Wilhelmi Hirsaugiensis quam infra dabimus.

MONOCHORDUM ENCHERIADIS

(Edidit. D. RAVAISSON, Rapports sur les biblothèques des départements de l'Ouest, Append., p. 370.)

Monochordum Encheriadis constat in X et VIII A ipsoque meditullio terciam mediam constitue. Decordis, ex quatuor videlicet gravibus et quatuor finalibus quatuorque mediis ac totidem excellentibus, adjunctis duabus superexcellentibus; componuntur ex tono et semitonio duobusque tonis. Hujus autem monocordi particio sic disponitur.

hinc usque ad ipsam terciam mediam per IX metire, nonamque partem pro quarta media pone, et usque quartam mediam per IX dividendo, in nona parte primam excellentem constituito. Insuper ipsam primam excellentem per IX partieris, in parte nona fiet secunda excellens. Usque terciam vero supradictam per IX metiens, nona pars monstrabit quartam excellentem. Per novem bis multiplica, et in fine ultimos excellentes multiplica: prima gravis, secunda gravis, tercia gravis, quarta gravis; prima finalis, secunda finalis, tercia finalis, quarta finalis; prima media, secunda media, tercia media, quarta media, prima excellens, secunda excellens, tertia excellens, quarta excellens, superexcellentes duæ. Prima finalis inclinum S. ad caput ita S; seB cunda finalis Eversum ad caput ita E; tercia iota simplex et inclinum ita I; quarta finalis E dimidium ad caput ita E. Graves retroversi finales ita.... Superiores demissi capita finales ita..... Excellentes demissi capita graves ita......, excepto trito qui in gravibus notam habet H, inclinum. In superioribus H versum et inclinum....... in excellentibus iota perfixum † Duo residui signa habent jacentis proti et deuteri. Sunt omnes XXVIII, quo videlicet singuli extremam suam symphoniam attingant, id

Primum totam tabulam per quatuor divide sectiones, quarum prima in sinistra magoda primæ gravis nomine titulatur.Secunda quarta gravis nominatur. Tercia autem quarta finalis dicitur. Et quarta terciæ excellentis vocabulo pollet. Iterum eamdem tabulam in novem divide, nonamque partem in sinistra protono constitue. Atque ipsa corda secunda gravis vocatur. Deinde a dextra magoda usque qurtam gravem in VIII divide, nonamque inante porrectam pro tercia gravi accipe. Item usque ad eamdem quartam gravem per IX metieris. Et nona pars erit prima corda finalis, usque ipsam finalem per IX metiendo. Faciendo faciet nona pars II finalem in semitonio. Inde usque supradictam quartam finalem VIII partes disponens, nona in ante protensa ostendit III finalem. Mox etiam ad ipsam quartam finalem per IX partieris, nonaque pars primam mediam demonstrabit. Hinc usque primam mediam per IX divide, et nona pars pandet secundam mediam in semitonio. Retro a quarta finali usque tertiam jam dictam excellentem per medium divide, in C est XV sonum.

CIRCA AN. M.

A. CIVIS SPIRENSIS

EPISTOLA

AD HERIBERTUM COLONIENSEM ARCHIEPISCOPUM

Adversus præproperas peccatorum absolutiones.

(Edidit. MARTEN. Ampl. Collect. I, 357.)

Nobilissimæ sedis archiepiscopo nobiliori H. A. D tinere intelligunt, manus sursum levare et peccata inquilinus civis ex urbe Spiræ summam felicitatis æternæ (1).

Novi quosdam vestri ordinis, et quidem satis probos atque eruditos, qui quoties in ecclesiis suis populo Dei triticum spirituale distribuunt, expletis omnibus quæ ad fructum sanctæ ædificationis per

(1) Hanc epistolam in vetustissimo codice Tuitiensis monasterii prope Coloniam reperimus ad calcem

sua confiteri jubent, quo facto, confestim absolutionem et remissionem eorum omnium illis tribuunt tanta facilitate, quanta forsitan de pecunia propria obolos tres nollent cuique relaxare. Hoc itaque audientes, nonnulli fratrum, qui ex divino munere aliquantam sacræ Scripturæ facultatem habent, et

Vitæ S. Heriberti, cui proinde scriptam existimavimus.

.

tamen propter reverentiam obloqui nihil audent, A existunt. Nonne hoc est quod de fallacibus prophetis vehementer scandalizantur, scientes rem prorsus illicitam fieri, quæ nulla sanctorum Patrum auctoritate possit defendi, et ad internecionem imperitæ multitudinis laqueus diabolicus sit, existimantis se nec confessione postea indigere, sed omnia crimina sua tanquam denuo baptizatis, dimissa sibi esse, acceptaque hac mortifera securitate, non pericula animarum suarum incurrunt, et iterare flagitia sua vel graviora addere pro nihilo ducunt: quippe quæ iterum atque iterum tam facile ignoscenda sibi esse confidunt.

per prophetam suum Dominus conqueritur dicens: Mortificant animas quæ non moriuntur, et vivificant animas quæ non vivunt. Quo ergo ordine potestas ista administrari debeat, per prophetam alium evidenter pronuntiat: Probatorem, inquit, dedi te in populo meo robustum, et scies et probabis vias eorum. Probandi utique sunt gressus singulorum, qualiter incesserint per viam morum, et antequam proferatur humanum judicium, quorsum vergat divina sententia vigilanter intuendum est. Denique Lazarus prius est a Domino vivificatus, et postea a discipulis solutus; quem si ante vocem Domini solvissent, ille nihilominus insensibilis, fetidus jaceret. Ita nempe exanimis anima prius excitetur, evocante Domino ab inferis peccatorem, et sic absolvatur ministerio B sacerdotum. Quisquis aliter agit, certum est nihi] illum alii proficere, sibi vero plurimum obesse; quia sicut ait B. Gregorius, ipsa ligandi atque solvendi potestate se privat, qui hanc pro suis voluntatibus, et non pro subjectorum meritis exerceat.

C

Vides itaque, domine mi, quam late pateat hoc malum, quod nefarium, quod plenum blasphemiæ et omnino illicitum esse evangelica tuba intonante,toto mundo ostenditur. Quis enim potest peccata dimittere nisi solus Deus? cui nimirum dicit omnis homo veraciter: Tibi soli peccavi. Putant autem se hanc potestatem accepisse in eo quod dixit Dominus discipulis suis: Quæcunque ligaveritis super terram, erunt ligata et in cœlis, et quæcunque solveritis super terram erunt soluta et in cœlis. Sed hoc sancti doctores nostri ad officium dispensationis, non ad jus potestatis pertinere volunt, ut quod ante tribunal divini examinis de actibus humanis invisibiliter decernitur, hoc ipse velut quidam mortalis Deus, apud homines visibili quadam specie exsequatur. Dictos quippe Deos esse sacerdotes quisquis sacras litteras scrutatur non ignorat; sed et ista Ecclesia terrestris beatæ illius civitatis imaginem quamdam gerit, ut quisquis ab illa ob immanitatem alicujus sceleris exsulaverit, idem ab hac tanquam leprosus extra castra separandus sit; cumque per modum legitimæ satisfactionis illuc rediisse videbitur, tunc per sacerdotale ministerium quasi mundatus huic redintegratur. Denique sacerdotes Testamenti Veteris non mundabant leprosos, sed mundatos in templum inducebant. Qua ergo tenuitate [f. temeritate] sacerdotes Novi Testamenti lepram spiritualem mun-dare se profitentur? Quem unquam sanctorum inveniunt cuique peccatori dixisse: Ego tibi dimitto peccata tua, ac non potius communicatis jejuniis et orationibus, id eis quibus subvenire volebant a Domino impetrasse; quod legimus in ecclesiastica Historia fecisse Joannem apostolum pro juvene illo, quem a latrocinio revocatum, Christo iterum parturiebat. Sed et ipse Filius hominis habens potesta- D tem in terra dimittendi peccata, devitata persone suæ expressione, non ait: Remitto tibi peccata tua, sed quasi verecunde : Homo, inquit, remittuntur tibi peccata tua. Noverat plane paralyticum illum longo atque acerbissimo dolore purgatum indulgentiam mereri, sicut et illum qui xxx et vIII annos in infirmitate habentem in probatica piscina, Evangelio testante, curavit. Et audent filii hominum aliena peccata ignota atque indiscussa dimittere, quorum neque ipsi conscii sunt, neque pœnitentiæ testes (2) Ex tota hujus epistola serie apparet, auctorem mento pœnitentiæ formulam, nisi deprecatoriam.

Considerandum itaque est juxta regulam sanctorum Patrum quæ culpa præcesserit, quæ satisfactio sit secuta, habitaque sagaci discretione, tum demum timide atque humiliter potestas officii est adhibenda, nec ita dicendum :« Dimittat tibi Dominus peccata tua, et ego tibi dimitto, » nisi forte familiaris sit injuria, quæ sacerdoti ipsi a reo sit illata. De tali utique peccato fidenter dicere potest : « Indulgeat tibi Dominus et ego.» Sed quemadmodum nemo ita justus, nemo ita sanctus est, ut dicere ipse præsumat:«< Ego justus sum, ego sum sanctus,» sic et multo magis cavenda est hæc blasphemia in Spiritum sanctum, cujus proprium opus est remissio peccatorum, ne quisque homo homini dicere audeat (2):« Ego peccata tua dimitto.» Si enim hoc potest, potest consequenter illud dicere:« Ego te justifico; » et non de solo Deo dicemus, Deus qui justi ficat impium : quod tam impium est corde cogitare quam sacrilegum ore proferre.

Poterant autem qui hujusmodi sunt, et hanc calumniam facile devitare, et cætera omnia multo simplicius agere, si venerabilium doctorum quorum sermones fructuosos quotidie audiunt, imitari exempla vellent. Illi enim cum ad verbi divini tractatum se expediebant, primo omnium attentionem audientium blanda et benevola allocutione præformabant, deinde ingressi evangelicam sive apostolicam seu etiam propheticam explanationem, pro captu popularis intelligentiæ mysticorum sensuum caliginem dilucidare studebant, atque inter omnia terrorem incutere peccatori. Per confessionem vero et pœnitentiam veniam polliceri, justum ad melius exhortari, tum de instabilitate rerum præsentium, de brevitate atque incertitudine hujus vitæ, de futuri examinis severitate, postremo de ineffabili beatitudine sanctorum, de infelicissima damnatione imillius aliam non admisisse absolutionis in sacra

piorum. De his ac talibus catholici prædicatores- A dum esse putavi, sciens per auctoritatis vestræ gla

dium nascentem et adhuc latentem istam hæresim posse levius resecari,quoniam omnis sententia apud multos tantum habet ponderis quantum est persona proferens potentiæ sæcularis. At vero prudentia vestra nequaquam ita sentit, neque rationem pensat ex fortuna hominis, sed hominem metitur ex momento rationis. Deus omnipotens augeat vobis facultatem intelligendi et exsequendi suam voluntatem.

CIRCA AN. MLVII.

MONACHI CUJUSDAM

EPISTOLA

AD ODERICUM ABBATEM MONASTERII VINDOCINENSIS.

De Haymonis Homiliario (1).

(Apud MABILL., Annal. Bened., lib. LXI, tom. IV, p. 574.)

Domno suo abbati O. frater R. orationes in B tium de milio.Iterum hac eadem causa centum oves: Christo.

CONGREGATIONIS S. ALBINI ANDEGAVENSIS

EPISTOLA

AD P. PAPÆ NEPOTEM

Conqueritur de injustitia legati apostolici in causa ecclesiæ S. Clementis de Credonio (1) (MARTEN. Anecdot. I, 201.)

B

quod si nec illi quæstio finiretur, Romam item repeteremus.Impedimentis nos non posse tres hebdomadas jam secum demotos pluribus palam ostensis, excipere necessitatem noluit.

dire nolens,extra fines nostros sequi se non admo- A in alienis partibus affuturum invitavit; ita tamen nuit, dicens se narrationem nostram auditurum Vindocino vel apud Carnotum. Uterque locus nobis nimium contrarius. Hinc quod undique imminentibus insidiis hostium,tam munerum quam personarum taliquæstionicongruentium,copiam illuc conducere nobis vel impossibile stabat vel difficillimum. Inde quod adversariis aderat facultas,sicuti dominis sive domesticis illius regionis, tam pecuniæ ad animos judicum corrumpendos, quam amicorum ad ipsam justitiam magis garrulitate impudenti,quam facundia laudabili pervertendam astutorum. Quid ergo ?Vix cum paucis suffragiis, Vindocino præterito, Carnotum ingressi, in curia pontificis A. [Artaldi] Vindocinensium quondam monachi multis personis tam sub monachali, quam sub clericali habitu degentibus, ipso G. narrationem cum contrariis nullius opposita objicientibus ponderis habuimus, qua his aut amplius duos dies dilucidissime perorata,cunctis præter eorum fautores susurrantibus, seu aperte affirmantibus S.Albinum causam habere justissimam et honestissimam:illos vero e contrario. Nos exspectantes sententias judicum ex auctoritate canonum et cardinalis definitionem juxta papæ præceptum, nulla eum impediente repugnantia, excepto Carnotensium episcopo, homine, ut dicunt, versutiarum magistro; ex conventu ipse cardinalis et prædictus A. in quoddam diversorium consulendi gratia conduxerunt. Nobis autem possessionem ecclesiæ jure hæreditario stabilem propter pecuniam numeratam renuentibus ex petitione eorum alienari, asseruit cardinalis se nihil causæ impositurum definitionis in sessione præsenti, jubens secum ire ad aliud concilium Parisius post paucos dies adfuturum. Nos vero in ipso itinere arripiens, cuique singulatim capere nummos suadendo, quantum precum,quantum minarum, nunc blandiendo, nunc deterrendo consumpsit, in epistola scribi non potuit: Vel inde lux clarius apparuit eum magis paratum partes eorum specialiter defendere, quam inter partes æquanimiter judicare, cum leges sæculares prohibent quem defensorem simul esse et judicem.Parisius etiam multum et a multis..... xatus coram.... episcopisque pluribus qui aderant, ut finem labori nostro daret, testibus nostris præsentibus, jus nostrum affirmare paratis,cum nimia ira nihil profuturos respondens, ad illud nescio quod consilium D

Quid plura? Gaudium ab apostolica majestate vestra adeptum benignitate vertitur in mærorem. Quam aspere, imo quam crudeliter nos deterruit, exasperavit,cum quibusdam publice contendit, opprobrium fecit, et in absconso sæpe jus facturum, si Romanam synodum expeteremus, promisit.Quam inhoneste Frotmundum bene vobis notum, ex hospitio suo ipse pulsando manibus suis expulit? Fastidium vobis fieri metuentes, quippe homini de tantis rebus tractanti non fuimus ausi, justitiæ adipiscendæ omnem spem prorsus abscidit. Nos igitur tristitia constrictos redeuntes episcopus A. arripiens ducentes libras propter ecclesiam contra canonum interdicta multis precibus persuasit. Heu tristes in capitolio suo fuga justitiæ compellente annuimus. Insuper ab abbate nostro extorsit, quod illam conventionem in capitulo suo Andecavis monachis suis faceret confirmari qua de re nondum consensu congregationis S. Albini audito, chartam contra consuetudinem fieri Carnoto præcepit.Noster igitur abbas, priore suo absente, nec vocatis decanis, nec viris majoris intelligentiæ et ætatis, minorem partem,quæ præsens inerat in capitulo, suo sensu vel ætate puerilem conventioni annuere coegit,quibusdam aperte repugnantibus,cunctis pene clamantibus, se invitos, se coactos, tali concordare pacto. C Unde inter nos exarsit contentio pejor quam civilis seditio, ac propter hoc præsens malum noveritis hinc germinare non parvum Ecclesiæ inantea detrimentum. Nam nulli ecclesiæ ministri auctoritatem ex apostolico legato retinentes,vendere aut donare amplius verebuntur, parvipendentes calumniam pauperum ab hæreditate ecclesiastica stipem exspectantium.Et hoc pro certo sciatis, nullum deinceps, audito causæ nostræ fine, Romam petiturum causa justitiæ. In ore enim omnium volvitur illud proverbium Jugurtinum: Romam venalem esse, si emptorem invenerit, et omnes Roma discedentes. Quare, vir prudentissime, tanti morbi pullulationis resistite, ne rata remaneat elaborate. Hoc apostolici vigilauti suggerite, ut ad nihilum redigatur.

ANONYMI FISCANNENSIS

LIBELLUS

DE REVELATIONE, ÆDIFICATIONE ET AUCTORITATE FISCANNENSIS MONASTERII.

(R. P. Art. DU MONSTIER, Neustria Pia, Rothomagi, 1663, p. 193.)

ADMONITIO PREVIA.

Quidam opinati sunt abbatiam Fiscannensem ex recentioribus esse quæ sub finem secundæ stirpis regum