fieri putantur. Cum forte in lævam uteri partem mas- A velut mollier; cui suscepto fœtu, cum partus appro culina stirpis semen inciderit, marem quidem gigni opinatio est; sed quia sit in fœminina parte conceptus, aliquid in se habere fœmineum, supra quam decus virile patiatur; vel formam insignem, vel nimium candorem, vel corporis levitatem, vel artus delicatos, vel staturam brevem, vel vocem gracilem, vel animum imbecillum, vel ex his plura. Item, si partem in dextram semen fœminini sexus influxerit, fœminam quidem procreari: sed quoniam in masculina parte concepta sit, habere in se aliquid virilitatis, ultra quam sexus ratio permittat; aut valida membra, aut immoderatam longitudinem, aut fuscum colorem, aut hispidam faciem, aut vultum indecorum, aut vocem robustam, aut animum audacem, aut ex his plura. B pinquare jam cœpit, turgescentes mamma dulcibus succis distenduntur, et ad nutrimenta nascentis fontibus lacteis fœcundum pectus exuberat. Nec enim decebat aliud quam ut sapiens animal a corde alimoniam duceret. Idque ipsum solertissime comparatum est, ut candens ac pingui humor teneritudinem novi corporis irrigaret, donec ac capiendos fortiores cibos, et dentibus instruatur, et viribus roboretur. Sed redeamus ad propositum, ut cætera, quæ supersunt breviter explicemus. CAPUT XIII. De Membris inferioribus. Poteram nunc ego ipsorum quoque genitalium membrorum mirificam rationem tibi exponere, nisi me pudor ab hujusmodi sermone revocaret: itaque a nobis indumento verecundiæ, quæ sunt pudenda velentur. Quod ad hanc rem attinet, queri satis est homines impios, ac profanos, summum nefas admittere, qui divinum et admirabile Dei opus, ad propagandam successionem inexcogitabili ratione provisum et effectum, vel ad turpissimos quæstus, vel ad obscœnæ libidinis pudenda opera convertunt; ut jam nihil aliud ex re sanctissima petant, quam inanem et sterilem voluptatem. Quid reliquæ corporis partes, num carent ratione, ac pulchitudine? Conglobata in nates caro, quam sedendi officio apta! et eadem firmior, quam in cæteris membris, ne premente corporis Si vero masculinum in dexteram, fœmininum in sinistram pervenerit, utrosque fœtus recte provenire; ut et fœminis per omnia naturæ suæ decus constet, et maribus tam mente, quam corpore robur virile servetur. Istud vero ipsum quam mirabile institutum Dei, quod ad conservationem generum singulorum, duos sexus maris ac fœminæ machinatus est; quibus inter se per voluptatis illecebras copulatis, successiva soboles pareretur, ne omne genus viventium conditio mortalitatis extingueret. Sed plus roboris maribus attributum est, quo facilius ad patientiam jugi maritalis fœminæ cogerentur. Vir itaque nominatus est, quod major in eo vis est, quam in fœmina; et hinc virtus nomen accepit. Item mulier (ut Varro interpretatur) a mollitie, immutata et detracta littera, C mole ossibus cederet. Item fœminum deducta, et la VARIORUM NOTÆ. Recte provenire. Sic restitui ex 20 mss. et vet. editis octo ac Cellar. In sex rec. scriptis totidemque vulgatis est recte pervenire. Quam mirabile institutum Dei! Juxta omnes ferme mss. expunxi post Dei verbum est, quod erat in 11 vulgatis. In 13 scriptis et editis vet. 2 Rom. legitur constitutum Dei; in edit. Graph. constitutum Deo. Successiva soboles. Ita cum cunctis impressis mss. 3 Reg., 1 Colb., Vict., Brun., et recte. In 2 Bonon., Pen., Tax., Cauc., successiva soboles; in 3 Reg., 3 Colb., Gat., 1 Sorbon., Clarom. a secunda manu, subsic va; alii 5 mendose, subsicina, subvicina, etc. i Reg. Put., sicut soboles; corrupte. Successiva soboles pareretur: vera lectio tribus doctissimis medicis probata. Scriptis 6 est pararetur; nec male. Vir itaque, etc. Idem etiam affirmat Cic. Tusculanarum quæstionum secundo: Viri, inquit, propria maxime est fortitudo: cujus munera duo maxima sunt, mortis dolorisque contemptio. Utendum est igitur his, si virtutis compotes, vel potius, si viri volumus esse: quoniam a VIRIS virtus nomen est mutuata. Sic etiam Grecis ἡ ἀνδρείᾳ, ἀπὸ τοῦ ̓Ανδρὸς. BETUL et Item mulier (ut Varro interpretatur) a mollitie. Sex mss. rec. ct 12 vulgati addunt est dicta; sed frustra. Vide præcedentia. He duæ voces absunt a vet opt. mss. 1 Bonon., Regio Put., 4 al. Reg., 4 Colber., Pen., Vict., Gat., Marm., Clarom., Brun. et 7 vet. editis. Ad Varronem omnes hanc derivationem referunt; major tamen usus istius vocis est, ut viro potita, a virgine discernatur, præsertim apud Jureconsultos. Eadem fere differentia, quæ est apud Græces, qui maplévoy dicunt eam quæ virum non gestavit; uppa, quæ gestavit quidem, sed ex eo non peperit; jizz, quæ etiam peperit; sed spa, quæ jam parere desiit: quæ differentia est apud Isacium Tzetzam Ꭰ in Lycophronis commentario. In Sacris litteris 7úv, fere ἀντὶ τοῦ ἀλόχου usurpatur. BETUL. Ad nutrimenta nascentis fontibus lacteis. Sic emendavi ex veterrimis mss. 2 Bonon., Cauc., Regio-Put., al. 3 Reg., 6 Colb., Tax., Pen., Ultr., Em., Vict., Gat., Marm., Clar., Baluz., Brun., edit. Betul. accedente 1 Sorbon. in quo est ad nutrimenta nascentibus fontibus lacteis; in 2 Reg. et 14 vulgatis nascentis fontibus lactis; in 5 al. editis nascentibus fontibus lactis. Editi annorum 1472 et 1478 habent etiam fontibus lacteis. - Fontibus lacteis. Sic ubera vocat, et Gellius, lib. x, cap. 1, fontem illum sanctissimum corporis, generis humani educatorem, etc. Basilius Homil. 9, in Hexaemer. ἐπιζήτει δὲ τὰς οἰκείας πηγὰς To yalantos, etc. S. Augustin, Confess., cap. 7. Pulcherrimam quoque uberum cum fontibus comparationem habes a Plutarcho in Paulo Emil. IsÆUS. Indumento verecundiæ, quæ sunt pudenda, etc. Vide Paulum Ephes., v, 4. Præclarus est locus apud Aristot., lib. vi Polit., cap. ult. Quæ sunt pudenda, etc. Pudenda, virilia, ad imitationem Græcorum, qui aidoia nominant. Arist., in 1 de Hist. animalium, virilia propria sic vocari ait : foeminina autem, ripav. Sed medicorum schola differentiam hanc non observat, utriusque sexus pudenda aidoia nominans, ut et Julius Pollux. Sterilem voluptatem. Id est, sine spe prolis. FRAN CIUS. Quid reliquæ corporis partes? Ita reposui ex mss. 2 Bonon., Regio-Put. et 3 al. Reg.. 6 Colb., Tax., Pen., Lips., Em., Marm., Clarom., Baluz. In 6 mss. et editis Rom. 1468 el 1470, quæ reliquæ ; in 2 Reg. et 12 impressis, Quæ reliqui. Et eadem. Heumannus legit est cadem, tioribus toris valida longitudo, quo facilius onus cor- A dine, ac modico intervallo distare videatur. Hæc eo poris sustineret: quam paulatim deficientem in angustum genua determinant, quorum decentes nodi flexuram pedibus, ad gradiendum sedendumque aptissimam, præbent. Item crura non æquali modo ducta, ne indecens habitudo deformaret pedes, sed teretibus suris clementer extantibus, sensimque tenuatis, et firmata sunt et ornata. In plantis vero eadem quidem, sed tamen longe dispar, quam in manibus ratio est : quæ quoniam totius corporis quasi fundamenta sunt, mirificus eas artifex non rotunda specie, ne homo stare non posset, aut aliis ad standum pedibus indigeret, sicut quadrupedes, sed porrectiores, longioresque formavit, ut stabile corpus efficerent planitie sua; unde illis inditum nomen est. Digiti æque totidem, quot in manibus, speciem magis, quam usum majorem præferentes, ideoque et juncti, et breves, et gradatim compositi: quorum qui est maximus, quoniam illum sicut in manu discerni a cæteris opus non erat, ita in ordinem redactus est, ut tamen ab aliis magnitu Valida. Deest in ms. Bov. rum speciosa germanitas, non levi adjumento nisum De intestinorum quorumdam ignota ratione. Multa esse constat in corpore, quorum vim, rationemque perspicere nemo, nisi qui fecit, potest, An aliquis enarrare se putat posse quid utilitatis, quid effectus habeat tenuis membrana illa perlucens, qua circumretitur alvus, ac tegitur? Quid renum gemina B similitudo? quos ait Varro ita dictos, quod rivi ab his obscœni humoris oriantur: quod est longe secus, quia spinæ altrinsecus supini cohærent, et sunt ab intestinis separati. Quid splen? quid jecur? quæ viscera quasi ex conturbato sanguine videntur esse concreta: quid fellis amarissimus liquor? quid globus cordis? VARIORUM NOTÆ. Flexuram pedibus, ad gradiendum sedendumque aptissimam, præbent. Sic legunt omnes ferme mss. et edd. At mss. 2 Bon. et rec., 1 Reg., Tax., 2 Colber., Clarom. babent, flexuram in pedibus ad grudiendum sedendumque aptissimum usum præbent. Sed.Hæc vox et quatuor sequentes desunt in ms Bor. Suris clementer extantibus. Id est leniter prominen tibus. Eodem enim sensu adverbiis clementer, leniler, molliter utitur Lactantius, Sura est pars poste- C rior cruris, eaque carnosior. Et firmata sunt et ornata. Sic reposui ex editis Betul., Cellar., Walch. omnibusque mss. præter 2, Reg. rec. cæterosque typis excusos, quibus est et firma sunt et ornata. Corporis. Ita mss. 2 Colb., Claromont., Brun, Bov. et alii. Reliqui multi habent operis. Quam usum majorem præferentes. Ita cum edit. Rom., 1470 et Cellar. cuncti mss. præter 4 Reg. rec. et 11 vulgatos, quibus deest, majorem. Speciem magis, quam usum præferentes. Non ita Galenus, qui usum eorum, et quidem maximum ac multiformem ostendit, lib. m, cap. 8 et alibi. Germanitas. Hoc est fraterna societas. Sic apud Salvianum, libro i contra avaritiam, cap. 6, legitur Apostolorum germanitas. HEUMANNUS. Nisum. Ms. Bov., Nixum. Tenuis membrana illa perlucens. Grace Пepiτóvatos : Pollux. Hujus nomenclatione Latini careates, greco nomine ut suo utuntur, nisi quod aliqui abdominis membranam nuncupant a circummuniendo videtur nomen esse deductum; potissimus enim bic istius usus est. Gallis etiam dicitur péritoine. Ex BETULEio. Qua circumretitur alvus. Ita restitui ex veterrimis et optimis mss. 2 Bonon., Regio-Pul., 3 al. Reg., Cauc., Tax., Pen., 6 Colb., Em., Ultr., Sorbon., Vict., Gat., Marm., Baluz., Clarom., Brun. et edit. Betuleii. Id est, membrana illa sicut reti involvitur alvus. In mss. rec. 2 Reg., Catabrig., 1 Colbert. a secunda manu, et in quamplurimis excusis est circumnectitur alvus. Membrana autem illa, seu peritonium, complectitur ventriculum, intestina, omentum, mesenterium, jecur, lienem, renes, utramque vesicam, uterum, et vasa demum quaecumque inter septum transversum et crura situm habent. Et licet Lactantium latuerit usus hujus membranæ, medicos tamen minime latuit, quorum haud spernendos aliquot enumerat Andreas Vesalius in præclaro de Humani corporis fabrica opere, lib. nempe v, cap. 2. Ex BETULEIO.Quid utilitatis, quid effectus habeat tenuis membrana illa perlucens, qua circumnectitur alvus., etc. Id totum copiose enarrat Vesalius, lib. v de Hum. corp. fabric., cap. 2. Quod rivi. Quod sensus postulat: id reposui ex præcipuis mss. viginti supra laudatis, et editis Graph. et Gymnic. In 2 Colb., Baluz., Bran. est quos rivi; in uno Reg. recentiore et 15 vulgatis, quasi rivi : àñò Tou pé fortassis, si Grammaticorum deductioni credimus. Sed mihi parum placent derivationes ex Græcis, ubi ipsi alias istius rei nomenclationes habent: sicut ipsis povem, Latinis ren idem quod illis végpos significat. BETUL. Quia spinæ, etc. Aliter Arist. sub finem primi de Hist. Animalium. Quid splen? Cum in splene multe sparse sint arteriæ, calorem recipit a corde, quo illum feculentum et limosum sanguinem magis coquit, et aliquid assumit inde quo nutritur. BETUL. Quid jecur? Quid, Lactanti? Nescis hoc membrum esse generosum? nescis hoc inter organa nutritivæ potentiæ præcipuum esse? nescis officinam sanguinis? nescis hepar in hoc ipso cordi tradere inutuas operas? nescis id quod Plato dicit, Ort to nap πέφυκε χάριν τῆς μαντικῆς? Recte interim facis, quod agnoscis, quod juvat concoctionem in ventriculo, virtute nimirum caloris. BETUL. Ex conturbato sanguine. Verum hoc quidem est, quod jecoris substantia sit sanguini nuper concreto simillima. BETUL. Quid fellis, etc. Flava bilis (cujus vesicula bilis folliculus Latinis, Græcis zondózos appellatur) incredibiliter quidem sanitatem infestat: habet tamen etiam sua commoda. Nam ut sanguis purificetur, opus est derivari aliquo flavam bilem copiosiorem. Est enim, ut inquit Plin. fel nihil aliud, quam purgamentum pessimi sanguinis. Est igitur opus recepiaculo, in quo bilis et calefacit hepar, et conservat ne putrescat. Pelfit item nutrimentum intestinis, et abstergit intestinorum sordes. Vide de hoc Vesalium copiose disserentem c. 8, lib. v; Plin. lib. xxvш, c. 9, medicinas ex animalibus enumerans, Inter omnia, inquit, animalium fel præstantius in effectu. Est enim vis ejus excalfacere, mordere, scindere, extrahere, discutere, etc. BETULEIUS. Quid globus cordis. Post hæc verba, manu exarati codices septem, scilicet 2 Bon., 1 Reg., 1 Sorbon., 1 Nisi forte illis credendum putabimus, qui affectum A dicere. Sed omnia, quæ ad motus animi animæque iracundiæ in felle constitutum putant, pavoris in corde, in splene lætitiæ. Ipsius autem jecoris officium volunt esse, ut cibos in alvo concoquat amplexu et calefactu suo quidam libidines rerum venercarum in jecore contineri arbitrantur. Primum ista perspicere acumen humani sensus non potest, quia horum officia in operto latent, nec usus suos patefacta demonstrant. Nam si ita esset, fortasse placidiora quæque animalia, vel nibil fellis omnino, vel minus haberent, quam fera; timidiora plus cordis, salaciora plus jecoris, lasciviora plus splenis habuissent. Sicuti igitur nos sentimus audire auribus, oculis cernere, naribus odorare : ita profecto sentiremus, nos felle irasci, jecore cupere, splene gaudere. Cum autem, unde affectus isti veniant, minime sen tiamus, fieri potest, et aliunde veniant, et aliud viscera illa, quam suspicamur, efficiant. Nec tamen convincere possumus, falsa illos, qui hæc disputant, VARIORUM Colbert., Tax. et Baluz. addunt, quâ vivus sanguinis fons est. In 1 Colb. et Clarom, ad marg., unius; in 15 excusis qui unus sanguinis fons est. Uuus, id est solus. At hæc 5 verba absunt ab antiquissimis mss. Cauc., 2 Reg. et 22 aliis, nec non ab edit. 2 vet. Rom. eaque expunxi ut Glossema. Apud Platonem in Timeo, paulo ante finem, cor dicitur venarum origo, fonsque sanguinis per omne corpus impetu quodam manantis; quo in loco nou est vivus, nec unus. Concoquat. Ita ms. Bov. coquat, idque recte. Patefacta. Scilicet, cum aperiuntur. Placidiora quæque, etc. Que animalia fel habeant, docet Arist. lib. de Hist. Animal. 1, cap. 48, lib. II, cap. 17. Item lib. de Partibus Animal, v, cap. 2. Plin. in Chersoneso, fel non omnibus datum animalibus esse scribit, in Eubœe Chalcide nullum pecori, in Naxo prægrande geminumque, etc. Sed hæc, ut alia, ex Aristotele habet. - Placid ora quæque. Ita omnes jungunt hoc loco ut cap. 4: Imbecilliora et timidiora quæque. Cyprianus lib. II, 10: Adversarius fortiorem quemque magis aggreditur. Valla Lactantium reprehendit ob pronomen quisque comparativo junc tum sed defendit nostrum ex Cicerone et aliis Vossius de Construct, cap. 16. BUNEMAN. Timidiora, plus cordis, etc. Ironie genus est: quia cum pavor tribuatur cordi, plus cordis, idem est ac plus pavoris haberi -HECQUET. In ms. Reg.-Put. est timidiora plus jecoris; malé. Siquidem auctor noster in jecore nonnisi virtutem coctionis ciborum, et libidines rerum venerearum locat.-Timidiora, plus cordis, etc. Imo ob id cervi maxime timidi. Plin.: Cæteris corruptis vitalitas in corde durat. Bruta existimantur animalium, quibus durum riget; audacia, quibus parvum est; pavida, quibus prægrande. Maximum autem est, proportione omnibus, lepori, asino, cervo, pantheræ, mustelis, hyenis, et omnibus timidis, aut propter metuin maleficis, etc. BUN. Salaciora, plus jecoris. Hæc desunt in ms. Bov. sicut et in multis aliis. Muneris. Ms. 3 rec. numeris, corrupte : scripti sex et quinque editi,nervis τοῦ ἐπιθυμιτικού sicut cor τοῦ θυμοει Bos, sicut epovizov in capite. Et Democrit. ad Hippcratem scribens, καρδίαν dicit βασιλίδα ὀργῆς τιθηνόν. Jecore cupere. Galenus non dicit nos jecore cupere, sed hepar facit sedemi Tot viscerum. Ms. Bov. tanta viscera. Tanta hic numerum significat: sic fib. 1 Divin. Inst., c. 3, circa finem, Tantarum rerum gubernationem, pro tot rerum. Vocem esse definiun!. Rectius et elegantius legeres delendo esse. Sic etiam legendum esse putat Heumannus. pertineant, tam obscuræ altæque rationis esse arbitror, ut supra hominem sit, ea liquido pervidere. Id tamen certum et indubitatum esse debet, tot res, tot viscerum genera, unum et idem habere officium, ut animam contineant in corpore. Sed quid proprie muneris singulis sit injunctum, quis scire, nisi artifex, potest, cui soli opus suum notum est? Aerem spiritu verberatum, etc. Seneca in u Natur. quæst. de tonitruis agens: Præter hæc, inquit, natura est aptus aer ad voces. Quidni? cum vox nihil aliud sit, quam ictus aer. Idem paulo superius: Quid enim est vox, nisi intensio aeris audiatur, linguæ formata percussu? Hæc philosophus, et quidem stoicus. Ex Grammaticis Diomedes, lib. H: Vox est (ut stoicis placet) spiritus tenuis, auditu sensibilis, quantum in ipso est. Fit autem vel exilis auræ pulsu, vel verberati aeris ictu. Priscianus: Philosophi definiunt, vocem esse aerem tenuissimum ictum. BETUL.-De Vocis formatione C lege Cordomasium (Cordemoy) in oratione Physica de loquela. Grammatici quidem ac philosophi vocem esse definiunt, aerem spiritu verberatum. Grammatici quidem, Diomedes, lib. 1; Priscian. ubi de Voce; ex Philosophis, Plato in Timæo docet, vocem esse pulsationem quamdam ab aere per aures, cerebrumque el sanguinem usque ad animam penetrantem; Arist. de Anim. tex.90 percussionem respirati aeris ab anima, que est in iis partibus ad vocatam arteriam. Idem habet v de Gener. Animal., cap. 7; Senec. 11 Natural. quest., cap. 29. Vide Plutarch. quæst 6 Platonicar. quæst. et lib. IV de Placitis, cap. 19; Gellium, lib. v, cap. 15. Laert. in Zenon. ISÆUS. D Unde verba sunt, ete. Lactantio subscribunt Priscianus et Diomedes, inter Latinos Grammaticos coryphæi. Sed Quintilianus exsibilat. Varro a veritate deduci mavult. Græci tò pñμa àñò vou páse deducunt. Unde Epicurei, teste Geilio, vocem pɛūμa λóyou dixerunt. BETUL. Non enim vox, etc. Hæc ratio huic definitioni confulandæ non sufficit; nam hæc verberatio non extra os, sed intra fauces fit. Neque enim illa verberatio in auribus audientis, sed est in gutture loquentis. BETUL. Veluti cum in patentem ciculam. Vide Theodoretum præclare disserentem sermone vi de Curat. Græcar. Affect. qui est de providentia divina, quomodo ars naturæ imitatrix organa musica ad vocis humanæ organorum similitudinem effinxerit. Esse autem in instrumentis humanæ vocis commistam quandam tibiæ lyræque musices similitudinem ostendit præclare Nyssen. De hominis opific. cap. 9. Isæus. Demittimus spiritum. Ita reposui ex mss. 2 Reg., 2 Colbert., Brun. et edit. Betul. Gæteri vulgati et decem Scripti rec. ferunt dimittious. In optimo et vetustissimo Regio-Put. est mittimus, quod magis placeret. Versio enim latina Platonis in Timro ante finem sic habet: Pulmo distillatione occlusus, libera et expedita spiracula nobis non exhibet, et hinc quidem nullus mittitur spiritus. timus spiritum, et is cicuta concavo repercussus ac A revolutus a fundo, dum ad descendentem occursu suo redit, ad exitum nitens, sonum gignit, et in vocalem spiritum resiliens per se ventus animatur. Quod quidem an verum sit, Deus artifex viderit. Videtur enim non ab ore, sed ab intimo pectore vox oriri. Denique et ore clauso, ex naribus emittitur sonus qualis potest. Præterea et maximo spiritu, quo anhelamus, vox non efficitur, et levi, et non coarctato spiritu, quoties volumus, efficitur. Non est igitur comprehensum, quemodo fiat, aut quid sit omnino. Nec me nunc in Academiæ sententiam delabi putes, quia non omnia sunt incomprehensibilia. Ut enim fatendum est multa nesciri, quæ voluit Deus intelligentiam hominis excedere: sic tamen multa esse, quæ possint et sensibus percipi, et ratione comprehendi. B Sed erit, nobis contra philosophos integra disputatio. Conficiamus igitur spatium, quod nunc decurrimus. Cicuta. Fistulæ, ut apud Virgil. in Ecl. Est mihi disparibus septem compacta cicutis CAPUT XVI. De mente, et ejus sede. Mentis quoque rationem incomprehensibilem esse quis nesciat, nisi qui omnino illam non habet, cum ipsa mens quo loco sit, aut cujusmodi, nesciatur? Varia ergo a philosophis de natura ejus ac loco dis putata sunt. At ego non dissimulabo, quid ipse sentiam; non quia sic esse affirmem ( quod est insipientis in re dubia facere ), sed ut exposita rei diffi. cultate, intelligas, quanta sit divinorum operum magnitudo. Quidam sedem mentis in pectore esse voluerunt. Quod si ita est, quanto tandem miraculo dignum est, rem in obscuro ac tenebroso habitaculo sitam, in tanta rationis atque intelligentiæ luce versari? tum quod ad eam sensus ex omni corporis parte conveniunt, ut in qualibet regione membrorum præsens esse videatur. Alii sedem ejus in cerebro esse VARIORUM NOTÆ. Ab intimo pectore, etc. Sic Homerus Ulyssem, virum sapienti facundia præditum, vocem mittere ait, non ex ore, sed ex pectore, II. 2. Vox oriri. Abest vox ab uno Reg. rec. et edit. Ald. Paris. 1525. Ex naribus. Ita restitui ex quamplurib is impres sis, et omnibus mss. præter 2 Reg. et edd. 6 in quibus est et naribus. Et maximo spiritu. Ita omnes fere mss. At editi ex. Et levi. Heuman. legit ex levi. Non est igitur comprehensum, etc. Imo satis comprehensum. Nam animalium vox quæ ufvxos dicitur, aut est vypáμpatos: atque hæc est sermo, vel loquela, διάλεκτος Galeno, aut est ἀγράμματος, quam homo cum animantibus pulmonem habentibus communem habet. Utraque fit respiratione, ut nos Aristotelis definitio docuit. Atλextiza, hoc est, sermonis instrumenta Galenus de locis affectis primum assignat linguam, quam zupłótato opravo nominat; deinde nares, et labra et 'dentes. Hec enim suis illisionibus vocem alioquin hiantem consonantibus stridere facit, et reddit έναρθρον καὶ ἐγγράμματον. Arist. guttur et pulmonem respirationis instrumenta facit. BETUL. Omnino. Hanc vocem, quæ extat in veterrimis optimisque mss. Regio-Put. Bonon. aliisque, et in cunctis fere editis, retinui in textu, licet absit a 15 mss. rec. et 2 edd. Rom. Spatium. Cicero de Amicitia, cap 12: spatium curriculumque simul conjungit. Quod nunc decurrimus. Sic reposui ex vetustissimo et optimo ms Regio-Put., approbante doctissimo Francio. Cæteri codices habent quo. C D lib. ctm de Placit. Hippocrat. et Platon vide Lucret. lib. m; Plutarch. Iv Placit., cap. 2 et seqq. Isæus. At ego. Ita mss. et plerique edd. Vulgati 5 Ac ego, minus apte; et proxime præcessit. Quidam sedem mentis in pectore, etc. Parmenides et Epicurus, videlicet vt Opaz: Stoici ad unum toto in corde. Diogenes in arteriaco cordis ventriculo, qui animalis, id est, spiritalis est Plutarcho. Et in hac sententia fuisse apparet eos, qui prudentes cordatos appellarunt. De quo audiamus Ciceronem in 1 Tuscul. quæst. disserentem: Quid sit porro ipse animus, aut ubi, aut unde, magna dissensio est. Aliis cor ipsum animus videtur: ex quo excordes, vecordes, concordesque dicuntur. Empedocles autem animum esse censet, cordi suffusum sanguinem. Aliis pars quædam cerebri visa est animi principatum tenere. Aliis nec cor ipsum placet, nec cerebri quamdam partem esse ani mum sed alii in corde, alii in cerebro dixerunt animi esse sedem et locum, etc. Plurimae sunt passim apud auctores locutiones, quibus consilium et cogitatio in pectore et corde ponuntur.Sed missis illis, videamus quid Sacræ litterae dicant, in quibus vocabulum voūs varie usurpatur. Paulus etiam utitur pro animi principatu, quem pouzov appellant, Rom. vii, v. 23; Mentem Christus, Matth. vi, v. 22, Lumen appellat. Anima non semel et spiritus mentem significat, ut in hoc divæ Virginis apud Lucam, cap. 1, 46 et 47. Nous pro intellectu ponitur, 1 Cor. XIV, 15. Cæterum quod Scripture phrasis cor mentis sedem, et cogitationum consiliorumque quasi officinam quamdam faciat, minime obscurum esse potest iis, qui in ea non oscitanter versantur. Corde creditur ad justitiam, inquit Paulus. Credere autem mentis officium est, et quidem defecatæ, et per Spiritum S. illuminate. Foret infiniti negotii, hujus rei testimonia colligere ; sufficiat ergo unum hoc, quod Dominus καρδιογνώστης appellatur, Act. 1 et xv. Obtrudenda itaque et objicienda Scripturæ auctoritas iis est, qui rationibus nixi, dogmatibus inter se pugnant. Theodoret., Serm. 3 de Providentia, cordi totius corporis imperium, seu regimen assignat; et Hieronymus multis in locis hoc asserit. Atqui non desunt Scripturæ testimonia, quibus demonstrari potest cor affectuum sedem esse. Nam Dominus non minus renes, quam cor scrutatur; et cum cor explorat, probat an contritum satis et humiliatum sit, an æstuet livore seu odio. Nam ric majori ex parte dominatur lex carnis. BETUL. Sedem ejus in cerebro. Plutarch. Πλάτων, Δημόκριτος, ἐν ὅλῃ τῇ κεφαλῇ, Στρατων ἐν μεσοφρύῳ. Vide disputatio nem bene longam in Vesalii Anatomico, lib. vi. BETUL. dixerunt. Et sane argumentis probabilibus usi sunt: A omne collustret, et si velit, maria pervolet, terras, ac oportuisse scilicet, quod totius corporis regimen habe. ret potius in summo, tamquam in arce habitare; nec quidquam esse sublimius, quam id, quod universum ratione moderetur, sicut ipse mundi dominus et rector in summo est. Deinde quod sensus omnis, id est audiendi, et videndi, et odorandi ministra membra in capite sint locata, quorum omnium viæ non ad pectus, sed ad cerebrum ferant : alioqui necesse nos esset tardius sentire, donec sentiendi facultas longo itinere per collum ad pectus usque descenderet. li vero aut non multum, aut fortasse non errant. Videtur enim mens, quæ dominatum corporis tenet, in summo capite constituta, tamquam in cœlo Deus : sed cum in aliqua sit cogitatione, commeare ad pectus, et quasi ad secretum aliquod penetrale secedere, B ut consilium, tamquam ex thesauro recondito, eli. ciat ac proferat; ideoque cum intenti ad cogitandum sumus, et cum mens occupata in altum se abdiderit, neque audire quæ circumsonant, neque videre, quæ obstant, solemus. Id vero sive ita est, admirandum profecto est, quomodo id fiat, cum ad pectus ex cerebro nullum iter pateat. Sin autem non est ita, tamen nihilominus admirandum est, quod divina nescio qua ratione fiat, ut ita esse videatur. An potest aliquis non admirari, quod sensus ille vivus atque cœlestis, qui mens, vel animus nuncupatur, tantæ mobilitatis est, ut ne tum quidem, cum sopitus est, conquiescat; tantæ celeritatis, ut uno temporis puncto cœlum C urbes peragret, omnia denique, quæ libuerit, quamvis longe lateque summota sint, in conspectu sibi ipse constituat. Et miratur aliquis, si divina mens Dei per universas mundi partes intenta discurrit, et omnia regit, omnia moderatur, ubique præsens, ubique diffusa; cum tanta sit vis ac potestas mentis humanæ intra mortale corpus inclus ut ne septis quidem gravis hujus ac pigri corporis, cui alligata est, coerceri ullo pacto possit, quominus sibi liberam vagandi facultatem, quietis impatiens, largiatur? Sive igitur in capite mens habitat, sive in pectore, potestne aliquis comprehendere, quæ vis rationis efficiat, ut sensus ille incomprehensibilis aut in medulla cerebri hæreat, aut in illo sanguine bipartito, qui est inclusus in corde? ac non ex eo ipso colligat, quanta sit Dei potestas, quod animus se ipsum non videt, aut qualis, aut ubi sit; nec si videat, tamen perspicere possit, quo pacto rei corporali res incorporalis adjuncta sit? Sive etiam mentis locus nullus est, sed per totum corpus sparsa discurrit, quod et fieri potest, et a Xenocrate Platonis discipulo disputatum est, siquidem sensus in qualibet parte corporis præsto est, nec quid sit mens ista, nec qualis, intelligi potest, cum sit natura ejus tam subtilis ac tenuis, ut solidis visceribus infusa, vivo, et quasi ardenti sensu, membris omnibus misceatur. Illud autem cave, ne unquam simile veri putaveris, Sed cum in aliqua sit cogitatione. Ita restitui ex antiquissimis mss. Regio-Put., Bonon., Cauc. aliisque 16. In 3 rec. et vulgatis est, sed quando in aliqua sit cogitatione. Secedere. Sic reposui ex cunctis mss. et veteribus editis. In 3 vulgatis rec. est, cedere. Cum ad pectus ex cerebro, etc. Ergo, Lactanti, tua censura, Pythagoras longe aberravit, qui anime imperio fines, sen terminos cor et cerebrum constituit. Deus spiritus est; mens divinum quiddam est. Unde sequitur, mentem seu animam esse àσáμatov. Ergo circumscriptione locorum mens opus minime habet. Taceo jam, quod cerebrum mentis sedes, non modo spiritum animalem ita tenuem parat, ut rebus divinis exequendis sit idoneus: sed etiam sensuum instrumenta per nervos, veluti per funiculos distribuit. Utrilibet animæ parti non sensus modo parent dictanti : sed ad ipsarum nutum omnes corporis particulæ excubias agunt, jussum expectantes. Nam si voluntas, if est rectæ rationis dictamen aliquid videre jubeat, tune in promptu oculorum officium est. Eadem ratio in cæteris quoque sensuum organis, artubus, et cæteris membris est. BETULEIUS. Sin autem non est ita. Ex vetustissimis mss. RegioPut., 2 Bonon., Cauc., septemque aliis ita restitui. In D : cæteris desiderantur duo extrema verba, in nonnullis ultimum dumtaxat in vet. editis 4: Sin autem non est ita, hoc tamen. At ms. Bov. sat recte habet, Sin autem non est, nec tamen nihilominus admirandum est. Qui mens, vel animus nuncupatur. Ergo pro eodem accipit Lactantius mentem, et animum. Sic sæpe Lucretius in ; Cic. in Somn. Scip., ubi videndus Macrobius d. c. 14. ISÆUS. Vis. In ms. Bov., virtus. Alligata. Sic ms. Bov. alii illigata, minus recte. Ullo pacto. In ms. Bov. ullo modo, idque sat bene. Bunemannus habet, ullo modo et notam sequentem exhibet. Ullo modo. Sic Goth., Lips., Reimm. Editi ante Cellarium, ullo pacto. Prius hic præfero, quia modo infra sequitur, quo pacto. Amat vero copiam. In Ven. 1471, 93, 97. Pier. nullo. BUN. Inclusus. In ms. Bov., infusus. Animus se ipsum non videt, etc. Purgatus et defecatus hoc secundum Plotinum poterit: sed juxta Catholicos, anima a corpore libera. BETUL. Quod et fieri potest. Sic restituo ex potioribus mss. et ed. Graph. lu aliis est quod et etiam; vel et quod eliam. Xenocrate. Cicer. iv Academ. quæst. varias variorum sententias enumerans: An (inquit) ut Xenocrates, mens nullo corpore, quod intelligi quale sit vix potest, etc. Caeterum Xenocratis argumentum, ut a Nemesio refertur, est hoc: Omne corpus alitur. Anima non alitur; Nec quid sit mens ipsa, nec qualis. Addidi ipsa ex vetustiss. ct optimo ms. Regio-Put. alio item Reg., 2 Colb., Em., Brun., et ed. Graph. |